Vorig jaar verraste Luit Bakker op Over het IJ Festival met haar solo 06-82087445, waarin ze drie uitbundige, zeer uiteenlopende personages opvoerde: een pooierachtige macho, een zweverig yoga-type en een intense lipstick lesbian. Bakker wil met haar fysieke solowerk hokjes omtrent gender en seksualiteit bevragen, of zeg maar rustig neerhalen. Dat doet ze met humor, vaart en lef – en het voortdurende besef dat je als toeschouwer nooit achterover kan leunen.
Dat laatste kun je in haar nieuwste performance Mindgasm ook wel vergeten, ondanks haar lekker overdreven, zijige pogingen de zaal gerust te stellen (als je maar vaak genoeg zegt dat er niets kan gebeuren en iedereen ‘hartstikke veilig’ is, ga je tenslotte vanzelf in het tegendeel geloven).
Nu verknoopt ze haar engagement aan wat een nieuwe trend blijkt te zijn: de erotische hypnose. Mindgasm is een theatrale ‘hypnoseshow met een aantal zeer kinky elementen’, en Bakker neemt die premisse serieus. Als positive hypnose sexual lesbian guru verleidt ze de toeschouwer zich helemaal over te geven aan een nieuwe vrijheid, wat voor een soort mindblowing openbaring zou moeten zorgen.
In een hostel in Barcelona ontmoette ze een sexual educater, die zijn hang naar dominantie verschuilt achter een masker van ruimdenkendheid. Bakker geeft hem met veel smaak weer – daarbij geholpen door een vervreemdende stemvervormer. Ze toont hoe ze in de ban raakt van deze discutabele hypnotiseur met zijn nasale stem. Doorheen deze anekdotiek versnijdt ze beeldende, droomachtige scènes met veel licht, rook en effecten.
Bakker toonde zich in eerder werk (solo, met Bakker & Brill en natuurlijk ook bij performancecollectief La Isla Bonita) al een zeer spannende, fysieke speler die schaamteloos transformeert en altijd een grote controle over haar publiek bewaart. Ze durft het gevaar en de intimiteit op te zoeken, maar weet door haar zorgvuldige en trefzekere spel, de toeschouwer altijd voor zich gewonnen te houden.
Maar ditmaal boort ze een nieuwe laag aan in haar makerschap, namelijk een heel persoonlijke. Waar inherent aan haar extreme personages ook altijd een min of meer veilige afstand tot de thematiek zat, is Mindgasm onverwacht kwetsbaar. In alle openheid vertelt ze hoe ze, nota bene om de hoek van dit theater met al zijn zelfverklaarde ruimdenkende bezoekers, bespuugd wordt als ze hand in hand met haar vriendin door de Kalverstraat loopt. En zich vervolgens nog schaamt ook. ‘Ik voel me eigenlijk altijd onveilig.’ Als ze halverwege de voorstelling even op het kleine ronde podiumpje gaat liggen, zie je er ineens ook onmiskenbaar de schietschijf in die haar podium ook altijd is.
Door haar uitgesproken theatertaal – die voorheen vooral gestoeld was op satirische, of op z’n minst parodiërende personages – te versnijden met de sobere insteek van het egodocument, vindt er een spannende wisselwerking tussen die twee plaats. De personages die ze speelt krijgen iets ontroerends, alsof Bakker er zelf eigenlijk ook vanaf zou willen. ‘Ik heb er niet voor gekozen om activist te zijn, ik ben het uit pure noodzaak, omdat ik buiten de norm val.’ Elk gebaar van liefde – wat privé is – is altijd óók politiek, legt ze uit.
Door de vele registers die ze aanspreekt (en de strakke eindregie van Lotte Bos), is de voorstelling van begin tot eind intrigerend. De voorstelling, die maar drie kwartier duurt, eindigt echter abrupt en willekeurig. Mindgasm ontbeert, ironisch genoeg, een climax, een punt waarop alles samenkomt. Niettemin is het een boeiende verdieping in Bakkers eigenzinnige makerschap.
Foto: Jean van Lingen
