Op X stroomden al snel de voorspelbare reacties binnen. Verontwaardigde kijkers ramden op hun toetsenbord boze teksten over die ‘vreselijke linkse ophitser’ die ‘volstrekt niet om te lachen is’ en zagen weer een argument om de ‘staatsomroep’ op te doeken. Nee, Micha Wertheim is er niet voor iedereen. Er was ook lof op X voor de gedurfde keuze van BNNVARA en de geweldige inhoud van de oudejaarsconference. Terecht, Micha Wertheim voor twaalven was een fenomenale afsluiting van een overwegend naar jaar.

Wertheim wilde geen recensenten in zijn try-outzaal en dat was achteraf volkomen begrijpelijk, want zijn unieke oudejaarsconference was speciaal voor televisie gemaakt. In de laatste ‘opnieuwbrief’ van Het Micha Wertheim Genootschap raadde de cabaretier, die zelf goochelaar op kinderfeestjes is geweest, zijn lezers aan om ook naar de speciale oudejaarsuitzending van Mindf*ck van Victor Mids te kijken. Daarin konden onder meer mensen op straat een klein cadeau wensen dat tot hun stomme verbazing direct per drone werd bezorgd. De handspiegel die een meisje in gedachten had gewenst was echter bij de buren afgeleverd. Die buurman bleek Micha Wertheim te zijn, die netjes opendeed en het pakje aan Mids doorgaf. Een paar uur later zagen we in Micha Wertheim voor twaalven, waarom die spiegel gebroken was. De show van Wertheim bevatte meerdere van dit soort verrassende tripjes door de tijd en verschillende locaties. Het was technisch vernuftig, prachtig in beeld gebracht totaaltheater, zoals nog niet eerder op oudejaarsavond is vertoond.

De show begon tamelijk conventioneel met de besnorde Wertheim in net pak als een belerende cabaretier achter de microfoon. Hij vertelde in de eerste minuten over zijn gesprek met de man van de oliebollenkraam (die we later in veelvoud musicerend terugzagen), met wie hij op boze wijze de ellende van het afgelopen jaar doornam. Alles werd even in een tirade aangestipt: de oorlogen, verkiezingsuitslag, vluchtelingen en een hypocriete premier. Zo, de actualiteit die op 31 december langs moet komen, kon worden afgevinkt. Wertheim deed het af als makkelijk engagement van een besnorde cabaretier, die Wertheim niet is en niet wil zijn. En zo sloeg mij meteen twee vliegen in één klap.

Wertheim stond op een grote klok als podium, met achter zich een verzameling kleinere klokken die allemaal een verschillende tijd aangaven. Het leek een vriendelijke verwijzing naar het klokdecor van de eerste oudejaarsconference van Youp van ’t Hek uit 1989 met het lied Niemand weet hoe laat het is. Youp sprak Wertheim aan het begin van de show ook nog even half streng toe, want het moet wel ergens over gaan!

Ook in deze innovatieve show had Wertheim oog voor traditie, zij het met een ironische knipoog. Zo zagen we later ook nog even Wim Kan voorbijkomen, maar dan wel met een voor zijn stijl scabreuze, door AI in de mond gelegde tekst. Volgend jaar, zo werd beangstigend gesuggereerd, kan BNNVARA gewoon een paar handige ICT-jongens met een beetje gevoel voor humor de oudejaarsconference in elkaar laten knutselen.

Verwarring is het sleutelwoord bij Wertheim, of eigenlijk bij twee Wertheims dit keer, want naast Wertheim als conferencier van de oude stempel zagen we hem ook als televisiekijker in zijn huisje op het podium, die regelmatig de conference op tv uitzette, omdat hij belangrijker zaken te doen had dan naar het scherm te turen. En eigenlijk raadde hij dat de kijkers thuis ook aan. Uitzetten dat ding en met elkaar gaan praten of een gezellig spelletje doen. Die wens bracht hem tot de mooie indekkende conclusie: Hoe lager de kijkcijfers, hoe groter mijn succes.

De schermverslaving, die bij jong en oud het saamhorigheidsgevoel naar de knoppen helpt, liep als een rode draad door de show. Het gevoel aanspreken zorgt voor ware paniekaanvallen in de samenleving. Als er op school over wordt gesproken, komen de ouders in opstand en als jeugdboekenschrijver Pim Lammers het onderwerp behandelt, wordt hij zelfs met de dood bedreigd.

De boosheid over die trend ging tijdens een familievakantie in Italië zo ver dat de vriendin van Wertheim hem bitter toeriep dat hij zijn gevoel voor humor kwijt is. In een hilarisch verhaal vertelt Wertheim over de zoektocht om het gevoel voor humor weer te vinden en als dat niet lukt om het dan maar bij de verzekering te declareren. Het verhaal paste ook mooi in het thema van de avond: ‘Je weet wel wat je kwijt raakt, maar je weet niet wat je vindt.’

Met dat (even kwijtgeraakte) gevoel voor humor zit het bij Wertheim wel goed. Dat bleek ook nog in de stukken over vrouwenvoetbal, Extinction Rebellion en de positie van vrouwen in Saudi Arabië, ook al bevindt dat gevoel voor humor zich blijkbaar niet op dezelfde golflengte als de humorwensen van de X-gifspuiters. Het zal voor de kandidaat van volgend jaar moeilijk zijn om deze mijlpaal te overtreffen.

Nog te zien op npo.nl/start. Kijk hier voor een overzicht van de andere oudejaarsconferences.

Foto: Thomas van Oorschot