Memories Of The Future

In Memories Of The Future keert de mensheid terug naar een vernietigde aarde. Aan de hand van een speelse live gecreëerde animatie toont TAMTAM objektentheater het einde der einden in een notendop. Leidend is de vette knipoog naar onze hedendaagse mediacultuur.

Ruim veertig jaar vakman-vrouw-schap ligt besloten in de nieuwste voorstelling van TAMTAM. Het kunstenaarsduo Gérard Schiphorst en Marije van der Sande maakt al miniatuurtheater sinds 1979, soms met en soms zonder camera en projectie. Vanuit hun thuisbasis in Deventer reisde TAMTAM al de hele wereld over, vooral in Frankrijk vond hun werk aansluiting.

De première van Memories Of The Future in Theater- en filmhuis MIMIK in Deventer is gevuld met leeftijdgenoten. De voorstelling start met een kort ritueel, waarin de makers zichzelf introduceren gekleed in functionele maar ook toepasselijke zwarte kleding. De avond heeft een subtiel gothic ‘rouwrandje’! Is dit ook de laatste voorstelling van TAMTAM; ik vroeg het me heel even af.

Op het rechtertoneel hangt een scherm. Links op het toneel is in het sporadische licht een studio te ontwaren waar objecten – nauwkeurig gerangschikt in de schappen achter de werktafel – tot leven komen. We kennen het concept vooral van het Rotterdamse gezelschap Hotel Modern, dat er veel bekendheid mee verwierf. Al die tijd opereerde TAMTAM wat meer in de marge, zeker in eigen land. In Memories Of The Future mengt het duo de live gecreëerde beelden met enkele vooraf geprepareerde animaties en een soundscape waarin de stem van een nieuwslezer (jawel, de Britse reisschrijver en tv-maker Redmond O Hanlon) is verwerkt.

Een spaceship met archeologen landt vanuit Mars op aarde. Maar wat zij daar treffen is weinig rooskleurig. Het landschap is kaal en verschroeid, al zijn er nog wat resten te vinden. We krijgen ze uitgebreid in beeld. Natuurlijk is met die resten ook weer nieuw leven te creëren. Merkwaardige wezentjes van stukjes papier, knopen en spijkers passeren de revue, alles kan immers in dit spel met objecten. Blijkbaar hebben de archeologen met hun trip wat hoog te houden, want met het idee dat elk nieuws ook te manipuleren is wordt met de gevonden resten een fictieve uitzending in elkaar gezet. Op die manier ontstaat een soort droste-effect; een fictieve wereld in een fictieve wereld.

In hun quasi naïeve spel met constructie en destructie legt TAMTAM gemakkelijk de urgentste milieukwesties bloot, alles in dit werk met objecten draait immers om maakbaarheid en (re)productie. Zagen we het prachtige Alpenlandschap – ingenieus gemaakt van ansichtkaarten en een spijkerbroek met verfvlekken – zojuist nog instorten, in de remake komt het opnieuw tot leven. Een oude koekdoos en een oldskool VW-busje onderstrepen een gevoel van nostalgie.

Een levensgrote baby markeert ten slotte het einde der einden, terwijl Schiphorst en Van der Sande effectief de kaders doorbreken van hun eigen ‘wetten’ door achter de werktafel vandaan te komen en de hele ruimte te bespelen. Wat een verrassend mooi contrast die dolende ouderen en de baby!

Alles wat daarna komt is een herhaling van zetten en daardoor zakt de voorstelling toch echt in. In zijn poetische benadering is Memories Of The Future nergens dogmatisch, maar één en ander voelt ook wat traag en gedateerd aan. Natuurlijk is het ook de nostalgie waarmee het gezelschap lichtjes koketteert. Maar toch, met wat knipwerk en tempo zou de voorstelling aan spanning winnen, nu komt de potentiële ’tam-tam’ minder van de grond.

Foto: Femke Teussink