In het decor van De uren door het ITA-ensemble in de regie van Eline Arbo staat Medea is een man en woont bij mij in de buurt, gebracht door ITA Academy. Op deze manier kunnen leerlingen van middelbare scholen kennis nemen van tekstrepertoire als de voorstellingen zelf niet spelen, door de week overdag of op maandagavond. Hierdoor creëert ITA in de grote zaal van de Stadsschouwburg intieme voorstellingen.

De nieuwste over de mythische tovenares Medea die uit jaloezie jegens haar overspelige echtgenoot Jason haar twee kinderen doodt, is een goede keuze. Moeder doodt kinderen: is dat iets voor uit de lang geleden klassieke tijd of juist niet? Dat is de cruciale vraag die actrice Linda Lugtenborg (afgewisseld door Barbara Willemsen en Alwin Pulinckx) aan het begin van de voorstelling hardop stelt.

Lugtenborg spreekt de bezoekers rechtstreeks aan. Ze draagt een bruin-grijze overall en opent bij aanvang een rekwisietenkist. Een voor een haalt ze er voorwerpen uit, zoals een knuffelbeer, bloemen, een schoolrugzak, een voetbal, kaarsen die ze ontsteekt. Haar eerste zin is die uit de klassieke tragedie van Euripides zelf: ‘Was maar niet het Argonautenschip door de kliffen van de Zwarte Zee naar Kolchis gevaren.’ Het is een prachtige regel, omdat die zo mooi aangeeft dat iets beter niet had kunnen gebeuren dat tóch gebeurd is. Dit zou je het noodlot kunnen noemen.

Op dat Argonautenschip voer de Griekse held Jason mee, en hij ontmoette in het zogenaamde barbaarse Kolchis in Azië de tovenares Medea. Haar liefde voor hem ontbrandde met een overweldigende gloed. Jason zelf is vooral praktisch en ook belust op carrière: na de eerste liefde kiest hij toch voor de dochter van Kreon, de koningsdochter. Door met haar het bed te delen verzekert hij zich de hoogste rang.

Op de tekst van Mariëlle van Sauers en in de regie van Muriël Besemer wisselt Lugtenborg van perspectief tussen de klassieke oudheid waarin het oorspronkelijke verhaal zich afspeelt en het heden. Ze stapt in de rol van de buurvrouw van een man die zijn zoon doodsteekt. Hoe kan een vader dat doen? Is hij dan nog wel een vader? Uit de luidsprekers klinkt gewijde koormuziek, het Stabat Mater over Maria die met Jezus in haar armen weent.

De afwisseling tussen toen en nu loopt parallel aan de rolwisselingen van de acteur. Ook is in educatief opzicht interessant dat de handeling van het opbouwen van een altaar voor een dood kind gelijk op gaat met de tekst. De scène gespeeld door de buurvrouw is spannend. Had zij de politie moeten waarschuwen, de kinderbescherming? Ook het perspectief van klasgenoten en vrienden van de vermoorde jongen komt aan bod: ze hebben niets aan hem gemerkt, hij heeft niets laten weten van de bedreigingen door zijn vader. Cruciaal is de vraag van wie het leven van een kind is. Is dat van je vader en moeder of van jezelf? Het gaat ook over  verantwoordelijkheid. Af en toe klinkt via de luidsprekers, die Lugtenborg zelf met een pedaal bedient, de stem van een kleine jongen. Dat maakt het extra persoonlijk.

De tragedie Medea kent een rijke opvoeringsgeschiedenis in het theater, ook het Nederlandse. In 2009 bracht het Noord Nederlands Toneel in Groningen een versie waarvoor onderzoek werd gedaan bij moeders die in het echt hun kind of kinderen doden. Interviews met de vrouwen haalden het verhaal griezelig dichtbij. In 2022 bracht Theatergroep Suburbia uit Almere de indrukwekkende versie van de Vlaamse auteur Tom Lanoye die hij Mamma Medea noemt, waarin het accent ligt op de irrationeel handelende, brandend verliefde tovenares versus de opportunistische, rationele Jason. De tragedie uit de vierde eeuw voor Christus wordt door ITA-ensemble in 2024 herhaald, in de regie en bewerking van de Australische regisseur Simone Stone met Marieke Heebink in de titelrol.

In de versie door ITA Academy krijgen vooral vragen de belangrijkste rol. Lugtenborg verweeft de vertelling over de kindermoordenaar bij haar uit de buurt, een man dus, met essentiële vragen over moreel handelen en vooral ook naar identiteit. Wie ben je en wat drijft een ouder ertoe zijn of haar kind te doden? Wat zouden motieven kunnen zijn? Juist het stellen van die vragen maakt Medea is een man en woont bij mij in de buurt tot een krachtige uitvoering over de betekenis van een eeuwenoude mythe, die nog altijd betekenis heeft.

Foto: Fabian Calis