Het is een koude, nevelige dag. In een steriel glazen loft met uitzicht op het water hoor je ‘actie’, gevolgd door het gehijg van een seksscène. Mag ik je aanraken?, de nieuwe documentaire van regisseur Tamar van den Dop, belicht de verbeelding van intimiteit in de Nederlandse filmwereld in de afgelopen decennia tot nu. Uiteenlopende acteurs komen aan het woord. Ze weiden uit over hun (eerste) ervaringen met zoenen, seks en alles daartussenin. De formule is subliem: allen vertellen hun verhaal recht in de camera. 

Van kussen met tong tot strelen, maar ook beffen, pijpen en penetratie. Hoe verloopt dat eigenlijk: samen een intieme scène vastleggen? Kort na aanvang van Mag ik je aanraken? pakt acteur Minne Koole (Dirty Lines, Judas) er een oud filmscript bij. Hij neemt plaats op een kruk met een kop koffie in de hand, heeft het zich zo comfortabel mogelijk gemaakt. ‘Scène 66. […] Ze vrijen, neuken intens, heftig en hongerig’, leest hij voor uit het boekwerk op zijn schoot. Dan kijkt hij op, lacht ietwat zenuwachtig. Zijn reactie werkt ontwapenend.

In Mag ik je aanraken? laat Tamar van den Dop negentien acteurs aan het woord over hun intiemste momenten voor de camera, waarover anno 2023, schokkend genoeg, nog steeds vaak wordt gezwegen. Niet alleen onder elkaar, maar ook op de filmset. Het zijn de momenten die ‘er nu eenmaal bij horen’. Van den Dop, die in haar carrière als acteur ook in tal van intieme scènes speelde, brengt daar verandering in.

De regisseur komt dichtbij vanaf de eerste minuut. Zowel in haar vragen, als in de manier van filmen. Alle acteurs vertellen hun verhaal tegen een zwarte achtergrond in close-up recht in de camera. Even voelt het als het eerste pasfotomoment op de basisschool: je wil dat het goed lukt, maar tegelijk sta je doodsangsten uit.

In de afgelopen jaren hebben zich heel wat ongemakkelijke situaties voorgedaan op de set. Opmerkingen variëren van ‘doe maar iets sneller’ tot ‘het hoogtepunt komt eerder’ en ‘dit moet écht geiler’. En de gekste voorvallen? Waldemar Torenstra deelt een ervaring op een koude zolderkamer, waarbij de regisseur zich ervan afmaakte met de woorden: ‘Doen jullie maar even je ding. Ik heb muziek aangezet en trek me terug.’ Rifka Lodeizen vertelt dat seksscènes vaak worden toevertrouwd aan regieassistenten, omdat de regisseur zich er geen raad mee weet. Overigens vindt Lodeizen zoenen voor de camera véél intiemer dan seks. Of Georgina Verbaan: ‘Goh, je was het gewend in “die” tijd om uit je bloesje gepraat te worden.’

Schokkend is de ervaring van actrice Nora El Koussour (Layla M, 2016, winnaar Gouden Kalf beste actrice). Geëmotioneerd kijkt ze samen met Van den Dop de scène terug van een serie waarin ze speelde. Volgens haar was deze veel te expliciet. Na zeven keer aandringen mocht ze mee tijdens de montage. Toch was ze een tijd lang bang voor de reacties vanuit haar gemeenschap en durfde niet normaal over straat. ‘Confronterend en vernederend’ noemt ze de scène, en dat haar tegenspeler moest huilen. Onbeschoft was dat zij na afloop een bos bloemen kreeg, en hij niets. Vast goed bedoeld, maar een voorbeeld van hoe het absoluut niet moet.

Nu is dat wel anders. Met de komst van de intimiteitscoördinator is er een verandering gaande. Sinds een aantal jaar zijn zij niet meer weg te denken van film- en theatersets. Frontvrouw in dit vakgebied op Nederlandse bodem is Markoesa Hamer. Ze volgde seminars bij haar Britse collega Ita O’Brien, die in 2017 werd gevraagd om een format te ontwikkelen voor het eerste seizoen van de serie Sex Education. De cast moest zich veilig voelen. Het beroep van intimiteitscoördinator was geboren.

Alle acteurs houden daar andere ideeën op na. Sommigen hebben moeite met de hedendaagse gang van zaken. Jeroen Krabbé vindt het ‘idiote tijden […] bespottelijk wat er allemaal gebeurt. Het is alsof Queen Victoria terug is’. Anderen, zoals actrice Maria Kraakman, hadden veel eerder met een intimiteitscoördinator, die ook wel met een stuntcoördinator wordt vergeleken, willen werken. Ook actrice Monic Hendrickx staat er positief tegenover. Niet alleen wordt er tegenwoordig voorafgaand aan filmscènes doorgelopen waar grenzen liggen. ‘Mogen mijn handen hier (armen), hier (buik), hier (dijen), hier (geslacht)?’, ook bestaan er speciale kussentjes die tijdens ‘de daad’ tussen de lijven worden geplaatst, zodat je elkaars edele delen niet raakt.

Opvallend is dat de jonge garde nog steeds moeite ondervindt met het aangeven van grenzen. Zo weidt de jonge, getalenteerde Lina Heijmans uit over haar eerste intieme scène in De Droom van de Jeugd (regie: Bram Schouw, 2023). ‘De mogelijkheid om aan te geven dat ik het lastig vond, wás er, maar toch zei ik niks.’ Even later, zittend in de visagie stoel bij Sara Meerman, zegt ze dat ze het prettig vindt op die plek, omdat ze daar altijd met liefde en zorg wordt behandeld.

Het is prachtig om te zien hoe Van den Dop haar acteurs voor zich wint, hen stuk voor stuk aan de praat krijgt over de meest intieme speelmomenten uit hun carrière. Het contrast van de steriele glazen flat, waar iedereen letterlijk én figuurlijk naar binnen kan turen, tegenover de close-ups van haar acteurs terwijl ze hun (eerste)seksscène op camera terugkijken en becommentariëren, werkt uitstekend. Niet alleen is de regisseur warm en toeschietelijk in haar benadering, tegelijk houdt ze een gepaste afstand waarbinnen iedereen het achterste van zijn tong laat zien. Mag ik je aanraken? is wat boven getekende betreft de mooiste documentaire van 2023 tot nu toe.

Op dinsdag 3 oktober is Mag ik je aanraken? te zien op NPO 1 tijdens Het Uur van de Wolf.