David Lang, dit seizoen composer in residence bij De Doelen in Rotterdam, levert ook zijn bijdrage aan de Operadagen. Love Fail gaat over liefde die niet goed afloopt. Later volgt Death Speaks, waarin hij werkt met de citaten die Franz Schubert De Dood in de mond legt. Love Fail is een esotherisch, meditatief concert voor vier vrouwenstemmen, prachtig gezongen door Anonymous 4.

David Lang begon voor Love Fail met het verhaal van Tristan en Isolde, dat na een eeuw of veertien nog steeds geldt als een van dé liefdesgeschiedenissen aller tijden. De combinatie van een ultieme ridder en een superieure jonkvrouw, hun liefde die het menselijke bijna te boven gaat, jaloezie, intriges, misverstanden en een smartelijk einde blijft onweerstaanbaar.

Dat einde is essentieel: de compositie heet niet voor niks Love Fail. Lang gebruikte de teksten van Gottfried von Strassburg, een van de oerversies, en bewerkte ze een beetje. Hij zet die en andere hoofse teksten, zo zegt hij in het programma ‘naast moderne teksten, herkenbaarder voor ons, reeëler’. Maar als je iets leert van de gekozen oudere teksten, dan is het juist dat ze nog zo herkenbaar en reëel zijn.

Neem de kernachtige beschouwing van Sir Thomas Malory (1405-1471). ‘The joy of love is too short / and the sorrow thereof / and what cometh thereoff / dureth over long.’ Die kon moeiteloos vertaald worden in ‘Plaisir d’amour ne dure qu’un moment / Chagrin d’amour dure toute la vie’. Het chanson (uit 1784) wordt nog steeds gezongen, en niet omdat het zo onherkenbaar is.

De nieuwe teksten zijn van Lydia Davis. Die schrijft inderdaad teksten die je bij Gottfried en Thomas niet vindt, bijvoorbeeld omdat ze het vrouwelijke perspectief laten zien. Gelijk hebben, maar dat niet zeggen, omdat dat niet hoort. Een man die overdag een glanzende god is, maar ’s nachts verschrompelt tot iets bleeks, grijs en onherkenbaars. Verboden onderwerpen van gesprek die je met een omweggetje misschien toch kunt benaderen.

De teksten van Davis, in de VS een bekende schrijfster van korte verhalen, zijn geen gedichten, maar proza. Voor David Lang maakt dat geen verschil: hij knipt zinnen in stukjes, rijgt die aan elkaar en geeft een van zijn zangeressen de vertellersrol terwijl de andere daar repetitieve golfjes van tekst en snel wegstervende akkoorden onder zetten. Het klinkt eenvoudig, maar het weefsel is heel zorgvuldig en gevarieerd in elkaar gezet.

Die manier van opereren, die soms aan de middeleeuwse hoketustechniek doet denken, is in uitstekende handen bij het vrouwenkwartet Anonymous 4, dat zingt alsof het geen enkele moeite kost. In 1986 kwamen Marsha Genensky, Susan Hellauer, Jacqueline Horner-Kwiatek en Ruth Cunningham na een workshop in een klooster bij elkaar om te horen hoe middeleeuwse muziek klinkt uit vier vrouwenkelen. Dankzij de naadloze manier waarop hun stemmen bleken te mengen beviel dat goed en een bijna dertigjarige carrière langs concertzalen, festivals en meer dan twee miljoen verkochte cd’s volgde.

Behalve middeleeuwse muziek zingen ze volksmuziek uit de Angelsaksische wereld en nieuwe composities die speciaal voor het kwartet gemaakt zijn. Een ideaal uitgangspunt dus voor de mix van middeleeuwen en hedendaagse muziek van Love Fail. Af en toe zorgen de vrouwen met simpele tikken op percussie-instrumenten voor extra boventonen of een donkere ondergrond bij hun serene sonore zang.

Aan het subtiele vocale kantwerk werd trouwens lelijk getornd door de amechtig blazende projectorkoeling (of is het de airco?) van Lantaren/Venster, toch een moderne concertzaal. De video van Jim Findlay (bijvoeglijke naamwoorden uit de tekst en wisselende stellen) was trouwens aardig voor het toneelbeeld, maar voegde niet heel veel toe.

David Lang maakte naam als een van de bandgenoten van Bang on a Can, het New Yorkse muziekinitiatief dat met veel enthousiasme de muren tussen genres, muziekculturen en -praktijken sloopte. Voor zijn The Little Match Girl Passion kreeg hij de Pulitzerprijs voor muziek. Het ontroerende stuk werd ook in Rotterdam uitgevoerd. Door de instrumentatie is het afwisselender, maar de compositorische principes zijn niet anders. Love Fail is meditatiever en meer ingetogen. Dat past helemaal in de poëtica van Lang, die muziek wil gebruiken om de mens ruimte te bieden om hem te laten nadenken, over zichzelf en over grote krachten als liefde en dood.

Foto: James Matthew Daniel