Daar staan ze, man en vrouw, op een wit vierkant met daarrond mensen die hun aankijken. Hij vraagt zich, heel terloops op de parking van de Ikea, af of een kind op de wereld zetten, geen goed idee is. Zij reageert fel, twijfelt even hard, praat zichzelf goed, maar dan weer niet. Hij volgt haar redenering, dikt de argumentatie aan, haalt zichzelf onderuit. Er ontspint zich een vlammend spel van scherpe dialogen.

Het is spannend om te zien hoe er vele twijfels rijzen bij het belezen en hoogopgeleide koppel. De ene keer is de vrouw zeker om geen kind te krijgen, dan weer twijfelt ze, en denkt de man dat het wel kan, maar dan hakt de vrouw verbaal op die mening in. De man lijkt mee te gaan in de argumentatie, maar dan switcht de vrouw weer. En vice versa. Hun discussies worden gevoed met steeds nieuwe rationele elementen en ook met emotionele oprispingen. Het is, zeker in deze tijden, een zware beslissing. (Al was dat voor mijn generatie vijftig jaar geleden ook al, na het verslag van de club van Rome.)

Nick Renzo Garcia en Frieda Barnhard spelen het stuk Longen van de Britse toneelauteur Duncan Macmillan uit 2011 (in een vertaling van Teunkie van der Sluis) met klasse. In een strakke, sobere regie van Zorba Huisman. Hun tiktakspel met dialogen is heerlijk om te zien en te horen. Als in een paardenkoers op de kermis gaat de ene vooruit, de ander blijft achter, nadert weer, blijft stilstaan, passeert, neemt voorsprong, maar kijk, daar draaft de ene weer, nadert.

De uitslag is onvoorspelbaar, blijft zelfs uit. Dat alles in een razendsnel tempo. Als toeschouwer moet je even snel mee kunnen schakelen als de spelers. Ook houden de vele tijdsprongen je alert. Een dialoog tussen de twee kan uit brokken tekst bestaan, maar houdt soms ook maar een zinnetje of twee in. Dan zitten we al in een volgende scène, een paar minuten verder, of een uur, of een dag, een week, jaren, of weer terug in de tijd.

Wij zijn goede mensen, zeggen de twee, al die anderen, die maar fokken als ratten, met het vliegtuig op reis gaan, niet stilstaan bij hun voetafdruk, dat zijn de boosdoeners. Nuances volgen, tegenargumenten worden aangebracht. Er wordt wat af genuanceerd, kapotgenuanceerd. Twijfels rijzen weer.

De virtuositeit en de spitsvondigheid in de tekst rond de milieuproblematiek en het gedrag van individuen zitten ook in het spel van de twee spelers. Geen decor is er, er zijn geen attributen, er is alleen een witte vloer, wit licht, het publiek zit rond het fel belichte witte vierkant, er zijn alleen de twee spelers die het met elkaar moeten doen, er is niets anders.

Een koppel dat op zichzelf aangewezen is, en dat weten de twee heel goed te evoceren in hun stemtimbres, krachtige zegging, in hun vele bewegingen, van aarzelend treuzelen naar een sprintje, in hun subtiele mimiek. Zij blijft wat ijzig voor zich uit staren, hij kan een glimlachje geven, met zijn ogen vertederen.

Een dramatische vlek geeft het stuk een wending. Het spel en de mise-en-scène blijven even goed, maar qua inhoud glijdt het toneelstuk weg in een banaal relationeel stuk over een ruziënd koppel, clichématig en voorspelbaar, met nog wel snedige dialogen, die niet snijden. De ruzies missen het niveau van stukken van een Edward Albee of een Lars Norèn.

Ik verwachtte na de aankondiging van de voorstelling een stomp in mijn maag te moeten incasseren, en dat was niet zo. In de eerste helft zit dat aan te komen, maar daarna, als de klimaatverandering en de ondergang van de planeet geen onderwerpen meer zijn, wordt het stuk braaf, voor mij te braaf. Dat ligt zeker niet aan het spel, de acteurs blijven fantastisch spelen, en ook niet aan de abstracte en strakke enscenering, maar gewoon aan het stuk zelf.

Longen is de eerste theaterproductie van de nieuw opgerichte Stichting NOX. Zorba Huisman, in 2021 afgestudeerd aan de regieopleiding van Toneelacademie Maastricht en op het moment ook werkzaam als regieassistent bij ITA, wil met NOX ‘op innovatieve en interdisciplinaire wijze verhalen vertellen die raken aan deze tijd … In een samenleving die in hoog tempo verandert en steeds complexer wordt, vormt NOX een vernieuwende verbindende aanvulling op het (Limburgse) culturele landschap.’ Deze eerste productie met haar enscenering en haar krachtig spel belooft in ieder geval veel spannends.

Foto: Luc Lodder