Likeminds bedankt! 2022

Het allernieuwste experimentele werk van de makers van Likeminds is ieder jaar te zien tijdens het minifestival Likeminds bedankt! In het eigen theater van de grootstedelijke ontwikkelingsplek in Amsterdam Noord mogen deze week Giovanni Brand, Charles Pas, Jantien Fick en Finn Borath zich presenteren.

De door Giovanni Brand geschreven en gespeelde toneeltekst Zwijgen is zilver gaat over de relatie tussen zoon en moeder. Het is een dialoog die overkomt als een solo. Dit lijkt een subtiele referentie te zijn aan de thematiek van eenzaamheid. Er wordt ook maar slechts één scene naar elkaar gekeken.

De zoon staat in een ovaal licht. Het moederpersonage staat daarbuiten, altijd in haar zoons schaduw. Het decorbeeld van dit enige licht is abstract in vergelijking met de toneeltekst, wat ruimte geeft voor verbeelding. De inhoud van de verbale uitwisseling van de personages geeft soms de indruk dat er misschien een incestueus element zit aan hun relatie. Ze zeggen namelijk soms dingen die de lijnen van een ouder-kind relatie lijken te vervagen. Soms lijken de teksten meer op wat een broer en zus tegen elkaar zouden zeggen, maar dan waarbij seksuele spanning is te voelen. Een waarschijnlijk intentioneel geplaatst ongemak.

De voorstelling toont de gecompliceerdheid van verschillende lagen in een ouder-kind relatie, maar ook in de verwachtingen die er op iemand kunnen liggen door de rol die je ze oplegt. Je bent als moeder ook mens. En je kan dus fouten maken. Er lijkt een beeld te zijn van moeders die ‘perfect’ moeten zijn, terwijl moeders ook in de gevangenis kunnen raken, om welke reden dan ook. De beschrijving van de voorstelling gaat over de gevangen moeder, maar het gevoel dat overblijft is Brands isolement. Alsof hij meer gevangen zit dan zij.

Victory Boogiewoogie is zo’n voorstelling waarin menigeen zich kan verliezen. In zijn mime-solo is Charles Pas zó present, zó in zijn eigen zone, dat de tijd en de buitenwereld even niet meer lijken te bestaan. Zonder de vierde muur te doorbreken creëert Pas een landschap van beweging in reactie en interactie met verschillende geluiden. Die geluidseffecten zijn van deuren die opengaan en ruimte geven aan de atmosfeer van gebeurtenissen in niet te zien, alleen te horen, privéruimtes en openbare plekken.

Zijn timing is onfeilbaar. Een kopje koffie wordt ingeschonken en opgedronken. Hij stapt een auto in en gaat rijden. Danst met fysieke shocks op beats. En als het geluid van deuren er niet is, kan hij de volgende deur niet openen. Of als de beat er niet is kan hij geen shock maken. Het zorgt voor komische momenten zonder dat hij probeert grappig te zijn.

Het is een zoektocht waarbij een integer artistiek landschap wordt gecreëerd door zijn authenticiteit en pakkende herhalende acties en bewegingen. Er is geen decor, maar er blijven mentale plaatjes over door de zorgvuldig uitgevoerde situaties die we dagelijks meemaken. In het programmaboekje staat: ‘De dreiging van het radicaliseren van het individu ligt constant op de loer.’ Wat betekent dat voor Pas? Wat ervaart hij zelf als radicaal of radicaliserend? En hoe voelt dat voor een toeschouwer? Allicht ligt de radicaliteit erin dat Pas een voorstelling kan maken die tegelijkertijd over zo weinig en zo veel kan gaan. Een unieke vaardigheid.

Daarna volgt er verwarring en ongemakkelijk gelach in de zaal. Omdat er al drie optredens zijn geweest – niet wetende dat één van de optredens een impromptu beslissing bleek te zijn dat niet op het programma stond – en een technicus een kabel opruimt en speakers verplaatst, verlaat een aantal toeschouwers de zaal. Na een aantal minuten echter volgt de realisatie dat dit changement al onderdeel is van het duet small bang van Finn Borath en Jantien Fick. Op het moment dat de spelers oplopen met theatrale mimiek is het duidelijk: oh, zij zijn aan het spelen…

small bang is een voorstelling die volgens de makers ‘een zoektocht naar momenten’ is. Ze creëren contrasterende momenten. Dat contrast ligt voornamelijk in de combinatie van beeld en tekstgebruik. Bijvoorbeeld waar ze nadat ze op de ‘big bang’-knal tegen elkaar aan botsen, het licht uitgaat en wanneer het licht weer aan gaat we ze op de grond over elkaar heen gedrapeerd zien liggen. Ze liggen in bevroren toestand, terwijl alleen hun monden bewegen. En ze voeren een gesprek. Het is een komisch moment. Je ziet dat beeld een aantal keer terugkomen. Er is ook een beeld waarbij nadat het licht na een korte black-out weer aangaat, we Borath Fick aan haar arm zien trekken om haar laveloze lichaam weg te slepen, terwijl ze doorpraat. Wanneer het licht uitfade verzacht ze haar stem, alsof er een volumeknop op haar zit, waarbij tegelijkertijd Borath haar van de speelvloer het duister insleept.

We zien ingezoomde en uitgezoomde beelden door middel van de plaatsing van hun lichamen in de ruimte. Het licht gaat uit en na twee seconden weer aan, en de spelers staan telkens in een ander tableau. Het is simpel en zo absurd dat er regelmatig door het publiek wordt gelachen. Fick en Borath tonen niet alleen een zoektocht naar momenten in hun voorstelling, maar het lijkt ook op een exploratie naar een nieuw theatergenre.

Met een afwisseling van woordeloos toneel, beweging, dialoogvormen over gesprekken die niet specifiek ergens over lijken te gaan in vervreemdende fysieke posities en de samenwerking met het licht dat als foto snapshots aan- en uitgaat, zet dit theaterduo een multidisciplinair theaterstuk neer. Het begin – het onverwachte changement, het meest on-geënsceneerd lijkende deel – blijft het meest hangen.

Foto Victory Boogiewoogie: Jean van Lingen