Een groep Afrikaanse vrouwen maakt een mars: ze stampen op de grond, uiten kreten, ze staan stil maar er zit een krachtige, doelgerichte beweging in hun tocht. Hun blote voeten zorgen voor een bijna bezwerende, opzwepende ritmiek. Naast hen ligt een stapel kledingstukken, het zijn bh’s. Honderden. Later in de voorstelling Legacy (2015) op het Holland Festival spelen deze kledingstukken een beslissende rol. Langzaam, al marcherend, ontdoen de vrouwen zich van hun bh’s en bovenkleding en zetten ze hun tocht voort, met ontbloot bovenlijf.
Deze dansvoorstelling vereist van de bezoeker voorkennis; daarzonder is het lastig kijken, analyseren, interpreteren. Dat de vrouwen al hun vrouwelijkheid in de strijd werpen, is duidelijk. Een enkele vrouw danst los van de groep, scheert in zwiepende bewegingen vlak langs de toeschouwers. Dat is spannend. Vervolgens spreiden de vrouwen de bh’s los uit op de speelvloer, binden ze aan elkaar vast en als een netwerk gaat alles de hoogte in, een kleurrijke hemel van bh’s om het zo te zeggen.
Vervolgens dalen de kledingstukken weer neer en hult een vrouw zich erin. Zij lijkt op een tovenares die buiten de groep valt. Ze rolt over de grond, roept, krijst – en wordt daarna gekalmeerd. Aan het slot vormen de vrouwen een groep toeschouwers en vertellen ze, fluisterend, over ‘powerful women’. Het is een bijzondere uitvoering, confronterend en vol geladen symboliek, begeleid door een meesterlijke gitariste, Manou Gallo.
Nu de achtergrond: choreografe Nadia Beugré is afkomstig uit Ivoorkust. Na de Tweede Wereldoorlog kwam daar het nationalisme op, zoals overal in de koloniale wereld. De vrijheidsstrijders werden door het regime gevangen genomen. Om de vrijlating van hun echtgenoten, broers en zonen te eisen, ondernamen zo’n vijfhonderd vrouwen een heroïsche tocht naar de gevangenis van de stad Bassam een kleine vijftig kilometer verderop. Ze liepen: geen auto, taxi of bus mocht hen vervoeren. In die tijd was Grand-Bassam de hoofdstad van het koloniale Franse bestuur. Eenmaal daar aangekomen werd de vreedzame demonstratie bloedig en met bruut geweld uit elkaar geslagen; vrouwen raakten gewond, sommigen belandden in de gevangenis. In Legacy ofwel ‘erfenis’ brengen Beugré en haar performers een eerbetoon aan deze opstand.
Legacy is voor alles een ritueel. De ritmiek van het lopen, de bezweringen, de woedende kreten, de bijna griezelige scène waarin die ene vrouw bevangen lijkt door demonische machten: dit alles roept een fascinerende wereld op, heftig en wervelend. De dans waar we naar kijken heet officieel een adjanou, een ritueel waarbij vrouwen dansend en zingend hun lichaam bloot stellen om dit ‘aan hun tegenstanders te tonen om deze zo tot schaamte en terugtocht te dwingen’, zoals de toelichting van het festival vermeldt.
De Nederlandse uitvoering wordt gebracht door Beugré zelf en Hanna Hedman, aangevuld met Nederlandse performers. Het meest verrassende vond ik, na de overweldigende dans, het slot: ongezien hebben enkele vrouwen zich gemengd tussen en achter het publiek in de Expozaal van de Brakke Grond. Ze beginnen onderling te fluisteren, eerst zacht, daarna steeds luider. Maar het fluisteren blijft overheersen, en dat vormt een mooi contrast tot de kracht van de openingsscène. En dan mogen we de gitariste Manou Gallo van de Belgische afro-popgroep Zap Mama niet vergeten, wat een muzikale performance.
Foto: Dylan Piaser
