Rondleidingen met een gids door historische landhuizen zijn schrikwekkend saai. Wapenschilden, harnassen, trappenhuizen waar mogelijk iets gebeurd zou zijn. Lavia Duffet in Kunst & Kitsch heeft er genoeg van: ze tuigt de geschiedenisles op met bloedstollende verhalen, waarbij het waarheidsgehalte er niet meer toe doet. Het gaat om de sensatie van het verhaal, de gids als briljante actrice. Oorspronkelijk schreef de Brit Peter Shaffer het stuk in 1987 voor topactrice Maggie Smith, die graag wilde schitteren in een geheel voor haar geschreven stuk, vol van ‘glee, glitter, timing, wit’. Ofwel: leedvermaak, zindering, timing, humor. Oorspronkelijk heet Schaffers comedy Lettice and Lovage.

Voor het Nederlandse toneel bewerkte en regisseerde Jon van Eerd met zijn eigen productiehuis Pretpakhuis de comedy tot een kluchtig, flamboyant spektakel met Liz Snoijnk in de rol van Lavia Duffet. De voorstelling opent met een telkens herhaalde scène in een fictief Haags landhuis waar de gids een historische gebeurtenis over Anna van Egmond, de eerste vrouw van Willem van Oranje, steeds extremer transformeert tot een gruwelijk verhaal. De eerste groep toeristen verveelt zich mateloos, de laatste groep raakt in de ban van de gids. Totdat een van de gasten zich ontpopt als de bewaakster van historisch erfgoed, het klachten regent en de fabulerende gids op staande voet wordt ontslagen. Raymonde de Kuyper vertolkt als Mieke Swaab de starre, oerdegelijke secretaresse van deze erfgoedinstelling.

Het decorontwerp van Joris van Veldhoven en de algehele setting lijkt sterk op de Britse en Amerikaanse producties met een overweldigende overdaad aan realisme. Schilden, zwaarden, ridderzetels, bokalen, een woning met imitatie-dakpannen van Lavia Duffet en meer. Zo zien we het hedentendage nauwelijks nog in het theater, en alleen dat is al verrassend. De gelijkenis met het decor zet zich voort in de ingeleefde, zwaar geëxalteerde speelstijl van Snoijnk – ook dat zien we hedentendage nauwelijks nog. Ze bedient zich van alle denkbare registers, van schmiere tot snikkend drama, van fluisterende overacting tot overdrijving. In de regie van Van Eerd grenst deze komedie aan de klucht. De sleutel tot Kunst & Kitsch is niet zozeer het pimpen van geschiedenis, maar eerder een overdadige manifestatie van acteerstijlen. De moeder van Lavia Duffet was verbonden aan het Friese amateurtoneel, en van haar heeft ze dit extatische acteren geërfd.

Er zit beslist ook een nadeel aan deze voorstelling. Op een gegeven moment is de overdaad te veel. De verwikkelingen volgen elkaar in hoog tempo op, tot aan het onwaarschijnlijke toe. De beide dames spelen historische gebeurtenissen na, waarin vooral executies met bloed en gegil de boventoon voeren. De manier waarop Snoijnk en De Kuyper hun rol vertolken combineert onwaarachtigheid met gekte, doortimmerd kluchtspel met overdrijving.

Als Duffet van een moordaanslag beschuldigd wordt omdat de bijl die ze hanteert voor de gespeelde executie van Marie Antoinette doorschiet, raakt alles in een stroomversnelling. Advocaat Hans Brinker, een fijne-fantasieloze rol van Arie Cupé, laat zich meeslepen door al deze groteske overdaad. Het is permanent over de top, maar dat is precies wat Kunst & Kitsch wil zijn, inclusief een enkele sneer aan het adres van het hoofdstedelijke gezelschap Toneelgroep Amsterdam. Dat hoort erbij, hoewel het niet subtiel is. Het blijft toch een wonderlijke ervaring auteur Peter Shaffer van vooraanstaande toneelscripts als Amadeus en Equus verzeild te zien raken in een oer-Hollands Pretpakhuis.

Foto: Peggy de Haan