De tot slaaf gemaakte Afrikanen die ontvoerd werden om op een onmenselijke manier gebruikt en misbruikt te worden op plantages in Suriname, Curaçao en het Caraïbisch gebied kwamen uit verschillende regio’s in West-Afrika. Een daarvan was het gebied rondom het dorp Kormantse in het zuiden aan de kust van Ghana.

De tot slaaf gemaakte Afrikanen namen hun verschillende manieren van spirituele beleving met zich mee, die gedurende millennia waren ontwikkeld. In Suriname leidde dat tot een fusie die vandaag de naam Winti draagt. Winti kun je zien als een religie, geestesgoed, filosofie en cultuur.

Een belangrijke invloed daarbinnen is de spirituele beleving van de mensen uit de Kormantse regio, in de Winti kreeg deze invloed de naam Kromanti. Kwaliteiten en karaktereigenschappen zijn kracht, snelheid, moed, onverschrokkenheid en leiderschap.

Het uitoefenen van de Kromanti cultuur was een van de belangrijke manieren voor de Afrikaanse mensen om de wrede slavernij te overleven door er kracht en moed uit te putten. Hoe belangrijk de religie was, blijkt uit het feit dat de slavenmeesters het gemunt hadden op de spirituele priesters en priesteressen met het doel hen te vermoorden. Tot slaaf gemaakten uit het Kormantse gebied hebben menig verzet en opstand in Suriname, Curaçao en het Caraïbische gebied geleid, zowel mannen als vrouwen. Deze geschiedenis wordt verbeeld in de voorstelling Kormantse.

Vooral rituelen, dans, zang en Afrikaanse drums vertellen dit verhaal. Af en toe zijn er teksten in het Sranan tongo (Surinaamse taal), Kumanti én het Nederlands om de context van een bepaalde scène te verduidelijken. Voor alleen Nederlandssprekend publiek hadden er misschien wat meer Nederlandse teksten in gemogen. De brochure die je aan het begin krijgt met Nederlandstalige achtergrondinformatie is handig.

Het podiumbeeld is eenvoudig: een zwarte vloer en zwarte gordijnen. Daardoor steken het wit en de verder spaarzaam gebruikte kleuren in de kleding van de spelers mooi af. Ook de symbolen die tijdens het stuk met wit krijt op de zwarte vloer getekend worden komen daardoor goed uit.

Linksachter staan een achttal verschillende Afrikaanse drums opgesteld die door de hele voorstelling de zang en dans begeleiden. De drummers komen soms achter hun drums vandaan om mee te dansen of mee te zingen met de rest van de twaalf spelers.

De hele voorstelling is een en al ritme. De choreografie is zeer afwisselend en af en toe spectaculair. De dansers voeren snelle en krachtige dansbewegingen uit, de West-Afrikaanse stijl eigen. Daarbij maken ze gebruik van het hele podium. De zang is vooral a capella, af en toe alleen begeleid door de drums.

Ook de rituelen maken indruk. Bijvoorbeeld een plengoffer rondom een opstelling van kalebassen en kruiden, of een priesteres die bezeten wordt door de geest van een voorouder. De spelers en muzikanten zijn bij alles wat ze doen authentiek en overtuigend. Dat kan bijna niet anders omdat dit iets van hunzelf en hun voorouders is. Bij alles voel je de kracht die het uitstraalt.

Kormantse is geen theater in de traditionele zin. In feite is het de daadwerkelijke uitoefening van een stuk onderdrukte en door menig christelijke kerk als ‘duivels’ verguisde Winti cultuur die bij vele Afrikaanse Surinamers nog springlevend is. Winti krijgt steeds meer erkenning en treedt steeds meer uit een duisternis van verbod en geheim naar het daglicht van het openbare dagelijkse leven, ook in bredere kring. Wat dat betreft is deze jonge generatie Afrikaanse Surinamers van de organisatie Untold al 20 jaar te beschouwen als hoeders van deze cultuur en dragers van spiritueel erfgoed. En Untold heeft van de Winti kunst gemaakt.

Voor deze voorstelling moet genoemd worden de samenwerking met de jonge generatie hoeders Kofi Orunmila en May Akoeba van Blaka Online, de vocalistengroep Black Harmony en de oudere generatie Winti meesters Marian Markelo en Julian Zaalman. Ook regisseur en muzikaal arrangeur Orlando Ceder en choreografe Desta Deekman verdienen accolades.

Als je je wilt openstellen is deze voorstelling meeslepend, indrukwekkend en inspirerend te noemen. In dat opzicht zou ik willen zeggen: zwarte mensen, ga en put kracht en inspiratie uit deze eigen cultuur. En tegen witte mensen: ga, voel, beleef en leer.

Foto: Les Adu