In Join the Revolution van het Gentse gezelschap Action Zoo Humain staat de vraag centraal hoe je je als kunstenaar (en ook als niet-kunstenaar) tot sociaal onrecht moet en kan verhouden. Is er vanaf het podium zinvol verzet mogelijk, of blijft het dan onvermijdelijk bij holle symboliek? In een slim geconstrueerd spel zetten de makers zichzelf en het publiek voor het blok.

Bij de crowdfundingsactie waarmee Join the Revolution opent voel je de bui al hangen. De te glad geproduceerde videoboodschap die het publiek vraagt om bij te dragen aan het project Artiesten Zonder Grenzen, waarmee een Tunesische kunstenaar de kans zal krijgen om een voorstelling in België en Nederland te touren, lijkt de voorstelling onherroepelijk in de hoek van satire te plaatsen; een aanklacht tegen hap-slik-weg-engagement en cultureel messianisme. Als de volgende scène dan echter meteen een solo van een Tunesische artiest ten tonele brengt, wordt die vaststelling aan het wankelen gebracht en als deze wordt onderbroken door een duet uit Purcell’s Dido en Aeneas is de verwarring compleet: wat moeten we nu als kunst en wat als kitsch lezen?

Action Zoo Humain is gespecialiseerd in dit soort vertwijfeling. In eerdere projecten zocht initiatiefnemer Chokri Ben Chikha al flink de grens tussen fictie en werkelijkheid op. Zo kwam hij met De ceremonie met een ‘pilootproject [waarmee] we gemeentes en overheden [adviseren] aangaande de herbestemming en re-integratie van koloniale monumenten in onze actuele samenleving’ en was De waarheidscommissie een rechtszaak waarin de ‘zoos humains‘ op de wereldtentoonstelling in Gent in 1913 (waarin inwoners van Senegal en de Filippijnen in nagebouwde dorpen werden ’tentoongesteld’) aan een juridisch onderzoek werden onderworpen.

Ook Join the Revolution speelt in op de postkoloniale relatie tussen Europa en Afrika. Na de openingsscène ontaardt de voorstelling langzamerhand in een wijdlopige discussie tussen de makers over de vraag of de goede bedoelingen achter Artiesten Zonder Grenzen ten prooi zijn gevallen aan cultureel imperialisme en exotisme, of dat het op zijn minst in ijdelheid en holle symboliek is verzand, een positie die overtuigend door Mourade Zeguendi wordt belichaamd. Aan de andere kant wordt hem anti-intellectualisme en zelfgenoegzaamheid verweten door Ben Chikha. De zwijgende Rochdi Belgasmi, de Tunesische gastkunstenaar, is slechts onderwerp van het retorische haantjesgedrag; zijn beeldende of performatieve bijdrages aan de discussie worden ofwel genegeerd ofwel naar de eigen hand gezet.

De voorstelling is op zijn sterkst als de ambiguïteit op zijn hoogst is. De meer duidelijk satirische elementen, zoals de video in het begin en de racistische symboliek waarmee Rochdi als prijswinnaar tegemoet wordt getreden zijn net iets te dik aangezet om te overtuigen. Het wordt pas echt spannend als de discussie tussen Ben Chikha en Zeguendi tot de kern van de zaak komt: de kunstenaar/salonsocialist aan de ene kant en de activist/populist aan de andere kant, en de kloof van wantrouwen tussen de twee. De discussie wordt nog aangescherpt als Zouzou Ben Chikha, die tot dan toe vooral getracht heeft om de kemphanen tot bedaren te brengen, uiteindelijk zelf in een tirade uitbarst over zijn recente vernedering door de Gentse politie. Voorbij alle theoretische verhalen over het strijden tegen internationaal onrecht, is daar dan plots het onrecht extreem dicht bij huis, persoonlijk en urgent.

Join the Revolution eindigt op de enig mogelijke manier: zonder conclusie, met hooguit symbolische antwoorden. De ongemakkelijke positie waarin je hiermee als toeschouwer wordt geplaatst is een volmaakte analogie voor hoe we ons tot de mogelijkheid van een daadwerkelijke opstand verhouden: overtuigd van de noodzaak om in verzet te komen tegen maatschappelijk onrecht, maar onzeker over de vorm waarin dat moet worden gegoten. Action Zoo Humain levert zo een scherpe, zelfkritische analyse van postmoderne verlamming en ideologische verdeeldheid, die door het open einde het publiek oproept om zelf de handschoen op te pakken.

Foto: Kurt Van der Elst