Als mens zijn ontkomen wij niet aan falen. We worden geleid door de angst om te falen, door de druk en hoop om beter te zijn. In If all else fails onderzoeken Cathy Naden en Seke Chimutengwende hoe om te gaan met mislukking.

De voorstelling is een productie van het Britse theatercollectief Forced Entertainment en bestaat uit korte, geïmproviseerde sketches van Naden en Chimutengwende, in regie van Tim Etchells. Waar zij vooral mee spelen is de herhaling en intonatie van zinnen. De eerste – ‘We are good people‘ – wordt meteen zesentwintig keer hernomen, elke herhaling gedragen door een andere emotie of intonatie.

Wat als je in die zin een woordje verandert? Wat als je we verandert voor you? You are good people, luidt het vervolgens. Of wat als deze mensen opeens een andere eigenschap hebben? Wat als ze in plaats van goed, slecht zijn, of verloren, verward, boos, eenzaam, hongerig, wanhopig, gelukkig, prachtig? Naden en Chimutengwende passen hun zinnen telkens een beetje aan, in woorden, intonatie en ritme. Het is interessant om te horen hoe een zin met zo weinig verandering zo een andere betekenis kan krijgen.

Kort gezegd is dit het principe van de voorstelling. Twee acteurs die richting het publiek staan en eenzelfde zin telkens met een kleine variatie herhalen. De zinnen vormen samen meerdere scènes, die telkens over een ander aspect van het leven lijken te gaan. Eigenschappen van mensen (we zijn goed, slecht, blij, alleen), gemoedstoestanden (moe, gek, gelukkig, productief, tevreden), maar ook acties in heden en verleden: ‘There is something you can do. There is nothing you can do’ en ‘Forget the things your hands have done’.

De terugkerende zin ‘This is part of the test’ rijgt alles aan elkaar. Wat deze test is, en hoe je kan slagen, blijft lang in het midden. Met elke scène wordt het steeds duidelijker dat deze fictieve test die door de personages wordt uitgevoerd een weerspiegeling is van ons menselijk bestaan, als test. De verschillende intonaties en herhalingen lijken daarbij soms een voorstel voor een andere omgang met falen: bekijk het vanuit een andere emotie, een ander perspectief.

De spelers krijgen het wel steeds moeilijker om ons te blijven verrassen. Naden en Chimutengwende verroeren zich ook nauwelijks. Dat de laatste ook danser en choreograaf is, is in de statische enscenering niet te zien. Wanneer, op ongeveer de helft van de voorstelling, hij zich losmaakt van zijn vaste positie naast Naden, voelt dat bijna als een bevrijding. Yes! Hij beweegt, er gebeurt iets! Naden blijft staan, terwijl haar tegenspeler in lijnen over het podium beweegt.

Het is vanaf dit moment dat het eindelijk weer interessant wordt. Er komen geluiden bij, van piepen en getik en er komt meer ritme in de tekst. In een komisch moment zeggen Naden en Chimutengwende eenzelfde zin (the work is impossible) zo vaak en door elkaar heen, dat er niets meer van te verstaan is. Hierna klinkt een harde piep. Het lijkt alsof de afgenomen test moeilijker wordt, alsof er meer stress bij komt kijken. Vragen hebben meer tijd nodig om beantwoord te worden, er ontstaat twijfel in de antwoorden, alsof er te veel vragen tegelijkertijd worden gesteld. Het licht beweegt steeds sneller in vlakken over de vloer. ‘Is this part of the test? This is not part of the test Why is it going so fast? It’s going too fast. Stop it, slow it down. Is this part of the test?’

Iedereen heeft een beetje de angst in zich om te falen. We maken immers allemaal een test waar geen herkansing voor is. Het gaat te snel, het is soms te veel, en soms ook heel mooi. ‘Most of the time we’re happy. Most of the time we’re tired, lonely, lost, creative, satisfied.’ Het meeste van onze tijd moeten we bezig zijn met leven, niet met falen.

Foto: Forced Entertainment