| Op afstudeerfestival ENTER begeleidt Theaterkrant 15 nieuwe theaterwerkers bij hun eerste recensies. Deze recensie is geschreven door twee van de deelnemers van het traject, Nigel Onwuachu (NO) en Mel Kikkert (MK). Ze bespreken de voorstelling I Wish I Wasn’t Born at All aan de hand van een dialoogrecensie. |
NO
Rouw heeft de kracht om te verbinden en om te verbreken – en het laatste is het geval in I Wish I Wasn’t Born at All, geregisseerd door Laura Nieuwenhuis (regie-opleiding Toneelacademie Maastricht) en geschreven door Tamar van der Ven. We treffen een klinisch wit huis en een vrouw met een verhuisdoos aan. Ze vertelt ons, het publiek, over de opluchting die ze voelde bij de dood van haar moeder en hoe graag ze het huis zo snel mogelijk leeg wil hebben. Het zijn pijnlijke woorden om aan te horen, uitgedragen door een verhullende lichaamstaal die ongemak uitstraalt. Een geloofwaardige start waar sympathie gekweekt wordt voor haar kant van het verhaal.
De focus van de voorstelling ligt op waarom de dochter van het gezin niet verder wil in het familiehuis. Door de dood van de vader is er een sfeer ontstaan in het gezin die rouwen onmogelijk maakte, waardoor dochter, zoon en moeder vervreemd van elkaar zijn geraakt. De dochter, gespeeld door Lindsay Zwaan, verzamelt de laatste spullen uit het ouderlijk huis voor de kringloop. Daar ontvangt ze de makelaar (Mika de Pee) die als een psycholoog gedurende de voorstelling de ware redenen probeert te ontleden voor haar nonchalante, laconieke houding tegenover het overlijden van haar moeder. Er ontstaat redelijk snel een hele vriendschappelijke band, waardoor de verhouding makelaar-cliënt snel vervaagt.
MK
Ja, dat personage van de makelaar lijkt aan het begin een spannende toevoeging, vind ik. De dochter zit vast in een monotone interne monoloog, en dan stapt er plotseling iemand binnen die vraagtekens zet bij haar gedachtegang. Ook hun ongemakkelijke, haast flirterige interactie creëert een spanningsveld. Plots is daar een moment van intimiteit in het leven van het afgesloten hoofdpersonage.
Toch maakt hij zijn potentie niet helemaal waar voor mij. De makelaar stelt steeds precies de juiste vragen om het hoofdpersonage tot bezinning te laten komen. Doordat de confrontaties met deze jeugdvriend turned makelaar een voorspelbaar pad volgen, zorgen ze niet voor een kwetsbaarheid waar ik wel naar verlang. Het personage doorgaat een emotionele boog, maar ik word daar niet in meegenomen.
NO
Het concept rouw en zijn complexiteit worden duidelijk overgebracht uit het spel van de dochter. Tijdens de gesprekken met de makelaar wordt ze uitgedaagd om op haar eigen gevoel en keuzes terug te kijken. Daarbij valt ze herhaaldelijk terug, met een melodramatische blik, in herinneringen van haar jeugd. Haar vader die ze verheerlijkt omdat hij haar ooit van van het podium redde in een moment van schaamte, haar moeder die ze veracht omdat ze haar emotioneel verwaarloosde, het zelfmedelijden dat ze ervaarde als tiener.
Het zijn zeer persoonlijke anekdotes waarbij je je constant moet afvragen in hoeverre die rationeel beoordeeld kunnen worden. In deze momenten verandert het lichtontwerp in rap tempo, waardoor het hoofdpersonage ook echt een moment uit het parelwitte decor verdwijnt.
MK
Naast dat je die betrouwbaarheid van de verteller kan bevragen, vraag ik me ook af of er niet meer interessante momenten te pakken waren uit de jeugd van het personage. Een verjaardag, een balletopvoering, het zitten in de auto – het zijn beelden die we snel koppelen aan het kind-zijn en daarom wat algemeen voelen. Een keuze voor unieke herinneringen zou het personage nog meer diepte kunnen geven, haar nader tot ons brengen, om zo die emotionele reis met haar mee te kunnen maken.
Ook durft de regie niet altijd kansen te nemen, terwijl het stuk het sterkst is, wanneer het wat meer buiten het gebaande pad durft te denken. Zoals het moment waarop beide spelers middenin een dialoog achter het decor verdwijnen, maar wel doorspelen. Zowel tekst en regie nemen me aan de hand mee, terwijl ik juist verlang iets onvoorspelbaars mee te maken om zo de emoties te voelen die het stuk wil overbrengen. Dan zou er nog iets meer knetteren, denk ik.
NO
Het parelwitte decor (van Iris Brussee en Fay van Erp) creëert een mooi speelveld voor de acteurs. Het hemelse, zachte interieur wordt gecontrasteerd door het gips waar alle meubels en spullen mee omhuld zijn. De zachte gordijnen zorgen voor een dynamisch scènebeeld. Door ze strategisch op te hangen zijn er mooie looplijnen zichtbaar voor de acteurs om zich door de ruimte te bewegen en te verbergen. Bij het verdwijnen van twee gordijnen ontstaat er een heel ander landschap, waarbij er veel minder plekjes zijn voor de hoofdrolspeelster om zich te verstoppen voor de geschiedenis waarvan ze probeert weg te rennen.
MK
Soms zijn er inderdaad even mooie beelden, vooral door het lichtontwerp van Bo van der Ham. De stoel van de vader wordt vanuit links belicht en het hoofdpersonage laat even haar hand over de stof van de rug glijden, haar vingertoppen verdwijnen in de schaduw van een leuning. Het hoofdpersonage staat op een kastje en voert een stuk balletchoreografie uit, terwijl stofdeeltjes door de lucht dwarrelen, zichtbaar door het zachte paarse licht.
Deze beelden geven de emotionele diepgang die vaak in het spel en de tekst mist, maar de regie geeft net niet genoeg ademruimte aan deze momenten. Graag zou ik langer stilstaan bij die kwetsbaarheden. Juist wanneer het personage uit de bocht vliegt, er iets gebeurt dat we niet verwachten, ontstaat er een bepaalde magie. Dan wordt het verdriet invoelbaar: door een handeling, een beeld.
Foto’s: Juliette de Groot
Lindsay Zwaan
Mika de Pee
auteur: Tamar van der Ven
Melanie Neeleman (tekst i.s.m.)
Laura Nieuwenhuis (tekst i.s.m.)
regie: Laura Nieuwenhuis
begeleiding: Abdel Daoudi
decor: Iris Brussee
kostuums: Iris Brussee
licht: Bo van der Ham
geluid: Dorian Kreso
Meer info over deze voorstelling op Theaterencyclopedie.nl
data van Theatercollectie: Allard Pierson/Stichting TIN
| Op afstudeerfestival ENTER begeleidt Theaterkrant 15 nieuwe theaterwerkers bij hun eerste recensies. Deze recensie is geschreven door een van de deelnemers van het traject, Hannes Schievink. |
| Op afstudeerfestival ENTER begeleidt Theaterkrant 15 nieuwe theaterwerkers bij hun eerste recensies. Deze recensie is geschreven door een van de deelnemers van het traject, Jelle Stiphout. |
| Op afstudeerfestival ENTER begeleidt Theaterkrant 15 nieuwe theaterwerkers bij hun eerste recensies. Deze recensie is geschreven door een van de deelnemers van het traject, Emma Rixt Zwart. |
Vandaag gaat in Den Haag afstudeerfestival ENTER van start, georganiseerd door het Ensemble Nieuwe Theaterwerkers (ENT). Theaterkrant begeleidt op het festival 15 nieuwe theaterwerkers bij hun eerste recensies. (meer…)
Ha Mel en Nigel,
Ik denk dat we aardig dezelfde ervaring hebben gehad. Ik was zeker geboeid, maar voorspelbare elementen zorgden ervoor dat hetgeen waar ik naar zocht, uitbleef.
Het feit dat de hoofdrolspeler ‘blij’ is dat haar moeder dood is, wekt inderdaad nieuwsgierigheid op. Ze vertelt met een zekere afstandelijkheid over haar partner, alsof het haar niet uitmaakt of ze hem kwijt of rijk is. Ze herhaalt steeds dezelfde anekdote over samenwonen, wat lijkt te duiden op een zoektocht naar bevestiging: bevestiging dat haar afstandelijkheid logisch is, dat ze het goed doet. Ik voelde meteen dat er iets mis was en dat wekte sympathie bij mij op.
Met behulp van de makelaar volgen daarna openbaringen van het hoofdpersonage die je inderdaad voorspelbaar zou kunnen noemen. De sfeer in de auto op weg naar vakantie is voor mij bekend, hoewel de tekst dit mooi verwoordt. Maar stiekem verlangde ik naar meer. Ik wilde weten wat er áchter die sfeer en achter die vakanties zat: de unieke relaties die elk kind met diens ouders heeft, maar ook haar relatie met haar broer. Wie waren deze mensen? De dood van haar vader was plotseling, dat krijgen we te horen, maar het ontbreekt aan meer diepgang over die periode. Waar we te weten komen, is dat haar moeder een gezond rouwproces onmogelijk maakte, maar hoe precies? De ontrafeling van haar verleden is boeiend, maar ontrafelt zich naar mijn mening niet ver genoeg.
Door de vragen van de makelaar moet het hoofdpersonage een verwerkingsproces aangaan en onder ogen zien hoe het verlies van haar vader het gezin uit elkaar heeft doen vallen. Haar spel suggereert dat het hoofdpersonage dit nu voor het eerst hardop durft toe te geven. Ze geeft toe dat dit oplucht. Echter, tot een vergiffenis voor de moeder of een verzoening met haar broer komt het niet en dat vond ik jammer. Ook had dit voor haar een besefmoment kunnen zijn over waarom ze zo afstandelijk tegenover haar partner is, maar dat besef lijkt er bij haar niet te zijn.
De makelaar had de potentie om een ander perspectief tegenover het hoofdpersonage te zetten, om zijn leven als spiegel voor haar te gebruiken. In I wish I wasn’t born at all is de keuze gemaakt om hem niet beter te leren kennen en deze spiegel te creëren door enkel vragen te stellen. Echter, omdat we hem niet goed leren kennen, overschaduwt de verwarring over wie de makelaar nou werkelijk is (is hij nou wel of niet de makelaar en wist ze wel of niet wie hij was?) de boodschap die de voorstelling de rest van de tijd heeft proberen over te brengen, namelijk een aangrijpend verhaal over onverwerkte rouw en de gevolgen daarvan.
Hoi Mel, Nigel en Emma Rixt,
Ik ben bij het kijken van de voorstelling enigszins bevooroordeeld omdat mijn partner (Lindsay Zwaan) op het podium staat. Toch zijn er enkele dingen die ik me afvraag bij het lezen van jullie recensie en enkele dingen die ik graag zou toevoegen.
Wat mij opvalt aan de voorstelling is dat ik hem juist heel helder vind. Soms zelfs te helder. Alle elementen, van het decor, tot de tekst, het spel en de muziek, vertellen me hetzelfde verhaal. Ze lijken als elementen haast naast elkaar te bestaan in hun helderheid. Ik verlang in zoverre, en daarin deel ik jullie mening, dat ze af en toe wat meer met elkaar zouden contrasteren en wringen. Dat ik de scheuren in de constructie van het huis mag gaan zien. Dat dingen tegenkleur aan elkaar bieden en zo meer spanning veroorzaken en iets mysterieuzer maken.
Het door jullie genoemde moment – het verdwijnen tussen de gordijnen terwijl er wordt doorgespeeld – vind ik daarvan een geslaagd voorbeeld. Daar komt alles samen, zitten alle elementen elkaar op een prettige manier in de weg en word ik verrast en uitgedaagd om ook zelf iets in te vullen.
Het lijkt soms alsof sommige momenten te veel ruimte krijgen. Dan wordt een vallend gordijn – een mooi element – nogmaals onderstreept door een pauze na de val. Of wordt het beeld van een dansende ballerina voor mijn gevoel juist net te lang aangehouden zonder daar de tekst weer tegenover te zetten. Van mij mogen de elementen meer gaan samenwerken, overlappen, haast als een collage worden gebruikt. Dan kan ik me ook afvragen waarom deze vrouw zo vastzit in het inpakken van het huis van haar overleden moeder, waarom ze zo hard is over haar vriend en wat die makelaar (of fantasievriend van lang geleden?) daar doet en waarom ze hem nodig heeft in dit proces.
Voor mij gaat de voorstelling meer over het uit de weg gaan van pijn en verdriet dan over rouwen. Aan de rouw komt het personage van de vrouw nog niet toe. Tenminste, op één moment, als ze in de stoel van haar vader zit en om haar moeder vraagt, misschien wel. Dan komt het bij mij ook binnen. Als het fysieke spel, het decor, het licht, de tekst en de muziek echt samenwerken om een moment te creëren.
Dat emotionele diepgang in het spel mist, zie ik niet. De momenten dat ik word meegenomen komen juist door het ongemak dat de spelers samen neerzetten. Ik word juist meegenomen door hun fysieke spelinzet en de vormen die daar samen met de regie in zijn gevonden. Misschien ben ik daarin bevooroordeeld. Ik vond het spel desalniettemin juist een van de meest verrassende elementen van deze voorstelling. Overigens samen met de muziek en soundscapes van Dorian Kreso (afstuderend (Master) Music and Technology HKU), die voor mij – als spookachtige stemmen van de verloren ouders van het hoofdpersonage – bezieling gaf aan het huis vol herinneringen dat langzaam leger en leger werd.
Hi Jelle!
Interessant om te lezen hoe jij het hebt ervaren en het enthousiasmeerde me ook, dus vandaar nóg een reactie! Ik vind het mooi hoe jij benoemd dat ‘alle elementen hetzelfde vertellen’. Daar ben ik het mee eens, al hoeft het voor mij dus niet mysterieuzer, maar juist intiemer, persoonlijker. Daarmee roep ik meteen een vraag bij mezelf op: op welke manier kunnen mysterie en intimiteit naast elkaar bestaan in een voorstelling? Ik bedoel namelijk niet dat ik alles uitgespeld hoef te krijgen – spanning en tegenkleur juich ik alleen maar aan – maar inderdaad dat je de scheuren in de constructie mag gaan voelen. Laat dat beeld zijn, laat de toeschouwer dat beeld voelen en verdiep daarna het beeld d.m.v. tekst (zoals bij die stoel van haar vader, die jij benoemt)! Daarin staan mysterie en intimiteit misschien naast elkaar: teksten die niets expliciet maken, maar beelden die binnenkomen (intiem zijn); een onderliggende boodschap. Ik ben benieuwd hoe jij daarover denkt en/of waarin jij potentie ziet voor die tegenkleur. Mijn voorstel was het personage van de makelaar, hem misschien ook dit soort beelden geven. Dan hadden wat ‘te heldere’ teksten er misschien uit gekund?
Ik ben benieuwd wat jij ziet als ‘de boodschap’ van de voorstelling, als je al denkt dat die verwoord zou kunnen worden. Mijns inziens was het dus een verhaal over onverwerkte rouw. Impliciet een oproep tot het verwerken van emoties en ook een schijnwerper op weduwnaars/weduwes met jonge kinderen: rouw kan lijden tot intergenerationeel trauma. Dat we daar als samenleving misschien voor moeten waken? Onze samenleving is zo gebrand op ‘door door door’ en als je omgeving je dat niet vertelt, dan doe je dat zelf wel. Hier is het te zien in het zo snel mogelijk leeghalen van het huis, maar ook het samenwonen: ik kan een huis kopen dus ik ga een huis kopen. Er is tijd nodig voor verdriet, daar moet je eerst doorheen. Ontwijken heeft geen zin. Sluit dat een beetje aan bij jouw interpretatie over het ontwijken van verdriet en pijn? Wat nam jij daarover mee na afloop van de voorstelling?
Hoi Emma Rixt,
Dank voor je reactie en je enthousiasme. Ik ben het in principe volledig met je eens. Met ‘mysterieuzer’ doel ik ook niet per se op ‘mysterie’, maar wel op dat er iets te raden en onderzoeken overblijft voor een publiek. Dat er ruimte blijft bestaan voor interpretatie, invulling en ontdekking in de voorstelling. Kortom: dat niet vanaf het begin al helder is waar het verhaal heengaat. Dat kan zeker naast elkaar bestaan in een voorstelling. Hoe meer ik me namelijk afvraag wat er met dit hoofdpersonage aan de hand is, hoe meer ik als publiek pogingen ga doen bij haar te komen, mits ik daartoe natuurlijk de handvatten krijg.
Die handvatten zijn er in deze voorstelling zeker. Ik denk dus ook dat het meer een kwestie is van weglaten of juist meer tegelijkertijd en door elkaar laten plaatsvinden dan naast elkaar.
Met een concreet voorstel voor een aanpassing ga ik teveel op de stoel van de maker zitten. Dat doe ik liever niet. Desalniettemin lijkt het me wel een erg interessant gesprek om, met de makers erbij, te voeren.
Ik vind je lezing erg interessant. Ikzelf kwam nog niet tot dat grotere verhaal, maar het zit er zeker in! Voor mij is de voorstelling, zoals ook benoemd in mijn eerdere reactie, voornamelijk een voorstelling over het ontwijken van rouw, over het niet toekomen of willen toekomen aan je verdriet omdat je dat simpelweg niet kan. Die worsteling heb ik wel gezien op het toneel, maar ik zou hem graag meer willen voelen.