Waar de één een ‘vervallen herenboerderij’ ziet, ziet een andere een ‘mooie ruïne’. In Huilende bruiden vraagt de Groningse locatietheatergroep Peergroup zich af wat we (willen) bewaren. Resultaat is een informatieve documentaire audiovoorstelling die de toeschouwer laat afvragen wat we moeten met (het conserveren van) onze geschiedenis.

Die vraagt werpt documentairemaker Tom Tieman op aan de hand van een individuele wandeling langs een aantal vervallen Oldambster boerderijen en arbeidershuizen. Verhalen van de bewoners en de geschiedenis van de streek koppelt hij aan een persoonlijke anekdote: zijn oma is overleden en ze moeten haar oude huis leegruimen. Welke spullen bewaar je? Wat is nog van betekenis?

De wandeling van vijf kwartier voert over de Hamdijk: een oude weg bij het Oost-Groningse Klein Ulsda. Het is grensgebied: in de verte zie je een rij windmolens, dat is Duitsland. Na het droogvallen van de Dollard zorgde de vruchtbare jonge zeeklei ervoor dat het gebied een van de meest vruchtbare landbouwgebieden van Nederland werd. De stille getuigen daarvan zijn vanaf de Hamdijk talrijk: grote graanboerderijen memoreren die welvaart. Die zijn inmiddels veelal vervallen. ‘Huilende bruiden’, worden de ruïnes met gevoel voor drama genoemd: te duur om te onderhouden, te mooi om weg te gooien.

‘Wat bewaren we? En waarom?’ vraagt Tieman zich in de luistervoorstelling af. Tijdens een vijf kilometer lange wandeling op en rondom de Hamdijk, geeft hij een antwoord: we bewaren om de verhalen te converseren, die onze geschiedenis (mee-)vertellen. De Hamdijk herbergt niet alleen oude monumentale herenboerderijen, maar ook de resten van veel kleinere arbeidershuisjes, waar de knechten woonden die wel volop werkten, maar nauwelijks meeprofiteerden van de rijkdom van de Graanrepubliek. De andere kant van de welvaart.

Tieman laat historici, erfgoedbewakers en veel bewoners van de boerderijen aan de dijk aan het woord. Onder die laatste groep is er veel onvrede over de nalatigheid van de overheid, die bijvoorbeeld weigert de aardbevingsschade fatsoenlijk te compenseren. Ander voorbeeld: als een brug aan het eind van de dijk instort, duurt het jaren voordat er een nieuwe komt. Zou dat in Amsterdam ook zo lang kunnen duren? Ik dacht het niet.

Ondertussen reflecteert Tieman zelf op het thema en maakt hij de koppeling naar de situatie in het huis van zijn oma. Dat huis is voor hem een ‘toegangspoort tot het verleden’, maar zodra hij haar spullen in zijn eigen interieur zet, verliezen ze prompt alle waarde en betekenis. Sommige dingen moet je niet uitstallen of uit hun context rukken – en tegelijkertijd moet je pragmatisch blijven en kun je niet alles tot in de eeuwigheid bewaren.

Huilende bruiden vindt zijn kracht in de persoonlijke perspectieven die Tieman op deze thematiek werpt. Via individuele verhalen doet hij een beroep op collectieve verantwoordelijkheid. Zolang we de verhalen blijven vertellen, blijft de geschiedenis in leven. Zeker als we niet alles wat die verhalen illustreert, vernietigen of verwaarlozen.

Foto: Marleen Annema