Kunst en wetenschap, kijken en denken, schrijven en analyseren: in de figuur van Leonardo da Vinci, de oppermeester van de Italiaanse Renaissance, komt het allemaal samen. Jazzmusicus, zanger en componist Egon Kracht is al jarenlang gefascineerd door het werk van Da Vinci (1452-1519). Een fascinatie die hij nu uitdrukt, in samenwerking met zijn muziekgroep the Troupe, in een groots evenement dat enkele jaren gaat duren, tot aan 2019.

De eerste aanzet heeft hij gemaakt met de muziektheatervoorstelling Het oog van Leonardo. Er komen nog tal van evenementen bij, onder meer optredens voor scholieren en het Leonardofestival in de Amsterdamse muziekstudio’s MuzyQ. Gisteravond vond in het Schouwburg Velsen de première plaats. In 2019 is het vijfhonderd jaar geleden dat Da Vinci stierf.

De voorstelling opent met een schrijvende linkerhand op een doorzichtig vel papier. Het is een mooi beeld, de pen tekent arabesken. Die hebben ook iets raadselachtigs, wat in de lijn is van de ongrijpbare Leonardo. Twee zangers en een zangeres, gekleed in overall, vertolken de rol van Leonardo. Ze treden ook op als verteller. Het libretto is van de hand van maar liefst vier auteurs, afgezien van de teksten van Da Vinci zelf. Een wetenschapper, een theatermaker, een scenarioschrijver en een beeldend kunstenaar. Deze keuze weerspiegelt de ongrijpbare veelzijdigheid van Da Vinci.

Nadrukkelijk kiest regisseur Eva Bauknecht voor een brechtiaanse speelstijl, waarbij de drie zangers ook optreden als verteller. Ze staan frontaal naar de zaal gericht, zingen (en zingzeggen soms) hun teksten. Deze vormkeuze ontneemt de toeschouwer identificatie met de titelheld.

Bij de première was de balans tussen stem en muziek nog lang niet optimaal; vooral zangeres Linda van Hoeckel had soms schel klinkende, lange uithalen die de verstaanbaarheid niet bevorderen en niet harmonieerden met de muziek. Samen met Mark Omvlee en Henk Zwart verbeeldden zij Da Vinci. Het is een ongelukkige keuze, zoveel uitvoerenden op het podium. Slechts in een enkele scène komt het genie van Da Vinci tot zijn recht, bijvoorbeeld in een uitbeelding van zijn fameuze tekening van de mens in een cirkel.

Ook de Mona Lisa krijgt een terechte rol toebedeeld. De teksten van de zangers benadrukken keer op keer dat Da Vinci een ‘raadsel’ was, maar een theatrale argumentatie waarin dat raadsel schuilt blijft achterwege. Die frontale speelstijl is een te overweldigende vorm om tot subtiliteiten te komen. Harde stemmen en te harde muziek verhinderden mij in de voorstelling te komen. Liever had ik de voortreffelijk zingende en acterende Mark Omvlee als enige hoofdpersoon gezien en gehoord. Met zijn uitnodigende spel ga je mee de voorstelling in.

Dat neemt niet weg dat Het oog van Leonardo enkele meeslepende scènes kent. Die waarin Da Vinci aan de hertog uitlegt hoe hij stormrammen en steengeschut kan uitvinden ter verdediging van zijn bezit. De zangers bouwen een machine met propellers. Hieruit spreekt de onwaarschijnlijk visionaire denkkracht van Da Vinci. Ook heerlijk is de in het Italiaans gespeelde scène over het scheermes dat zichzelf bevrijdt van de beklemming van de schede.

Valt het theaterspel tegen, er moet een uitzondering gemaakt worden voor zangeres en violiste Noortje Braat. Haar vioolspel is indrukwekkend en heeft de juiste klank voor de tijd van Da Vinci. Ook haar zangstem is de enige die intimiteit bezit, een delicate precisie die in het geweld van de voorstelling hard nodig is. Wanneer zij met haar pagekapsel in de vierkante opening van het papier gaat staan, lijkt het of een schilderi van Da Vinci tot leven komt. Opeens zijn we, eindelijk, in die tijd van toen. Wanneer je Braat ziet optreden begrijp je hoe de voorstelling enorm aan kracht had gewonnen met soberheid, zeker met haar speelstijl in combinatie met de overigens schitterend en indrukwekkende muziek.

Egon Kracht heeft een te zware vorm gekozen. Muziektheater vereist meer dan alleen rechtstreeks op het publiek gespeelde expressie. De teksten zijn boeiend leesmatariaal, maar de verstaanbaarheid laat te wensen over en echt theatraal zijn ze niet. Egon Kracht wil veel vertellen, hij wil getuigen van zijn bewondering. Maar het gewicht van de voorstelling is te groot. Pas wanneer hij prachtig en jazzy de contrabas bespeelt en Noortje Braat zingt en acteert, dan krijgt de uitvoering rust en concentratie.

Foto: Sigrid C. Degener