Decorontwerpers komen er bekaaid vanaf tijdens Noorderzon. Net als bij de voorstellingen van het Nederlandse Club Guy & Roni, het Ierse Pan Pan Theatre en het Spaanse El Conde de Torrefiel, situeert de Iraanse theatermaker Amir Reza Koohestani zijn spelers in een lege ruimte. Toeval of trend? Een andere opvallende overeenkomst is in ieder geval ook dat er in alle vier voorstellingen erg veel tekst gebruikt wordt, teksten die ontstaan zijn tijdens de repetitieperiode en daarmee bijna per definitie gefragmenteerd. Losse scènes, al improviserend ontstaan naar aanleiding van een idee, die door de regisseur tot een eenheid zijn gesmeed.

Van dat laatste heeft Hearing (Verhoor) relatief weinig last, met dank aan het heldere grondidee: hoe komt een oordeel tot stand? Reza Koohestani toont ons een verhoor waarbij alle subtiele verhoortechnieken worden ingezet. Verdraaien van woorden, belangen uitspelen en leugens suggereren. De aanleiding tot het verhoor door de directrice van een meisjesinternaat is een incident waarbij een jongen tijdens nieuwjaarsnacht de meisjesslaapzaal bezocht zou hebben. Zou hebben, want niets is zeker.

Er is een op papier gesteld verslag van de gebeurtenis maar degene wier naam daaronder staat ontkent het geschreven te hebben. Het meisje dat bezocht zou zijn zegt van niets te weten. Hou zou in Allah’s naam een jongen ongemerkt naar binnen geslopen kunnen zijn? In een chador? Onmogelijk. De deur is altijd op slot. Bovendien: de directrice is de enige met een sleutel. Waar was zij trouwens, die bewuste nacht? Hoorde zij niet aanwezig te zijn?

In dit fascinerende woordenspel, dat af en toe een thrillerachtige vorm aanneemt, speelt op de achtergrond natuurlijk iets heel anders mee. We zien twee jonge vrouwen in een besloten gemeenschap die openlijk in opstand komen tegen het gezag. De directrice is een tussenfiguur die moet rapporteren aan het bestuur. Twee cruciale zinnen in dit verband zijn: ‘Gelukkig gaven ze je alleen maar een sleutel. Stel dat ze je echte macht gegeven zouden hebben.’

Je hebt niet heel veel fantasie nodig om in dat ‘bestuur’ de staat te zien en in de directrice de tanende invloed van de uitvoerende macht. Zoals Thomas Erdbrink in Onze man in Teheran laat zien is Iran een land aan het worden waar jonge mensen steeds meer hun eigen gang gaan, ondanks de dappere pogingen van de staat totale controle te houden over hoe men zich moet gedragen. De twee gezichten van Iran hebben een gecompliceerd stelsel van sociale codes opgeleverd en, met dank aan Erdbrink, kon ik er nu een daarvan duiden: het subtiele herschikken van de hoofddoek. Zelfs zoiets kan een daad van verzet zijn. De twee leerlingen in Hearing doen het een paar keer.

Foto: Shohreh Mehran