Met contrasterende dans- en muziekstijlen daagt Mamela Nyamza klassieke balletnormen uit in Hatched Ensemble. Het resultaat is een vernieuwend schouwspel met scherpe symboliek.

Als de tien Zuid-Afrikaanse dansers hun spitzen en witte tutu’s uittrekken om deze aan een waslijn te hangen, hebben ze er geen doorsnee balletperformance opzitten. De elitaire Westerse dansstijl wordt in Hatched Ensemble opgevolgd met elementen van verschillende volksdansen uit Zuid-Afrika. Een gedurfde combinatie en een ode aan het contrast: tussen gevangenschap en vrijheid, traditie en transformatie. Een belangrijk onderdeel van de dansvoorstelling moet zich dan ook nog laten zien als de dansers eenmaal op hun blote voeten staan. In direct contact met de aarde en in gesprek met de voorouders.

Choreograaf, danser en regisseur Mamela Nyamza maakte de voorstelling ter opvolging van haar biografische solovoorstelling Hatched (2007), die ingaat op de uitdagingen van een zwarte balletdanser in een door witte normen beheerste wereld. In de vernieuwde uitvoering dagen tien dansers – allen met verschillende lichaamstypen – samen met een operazangeres (Litho Nqai) en een live muzikant (Azah Given Mphago) de standaard uit in een eigenzinnige afwisseling van klassiek ballet, moderne dans en traditionele Zuid-Afrikaanse choreografieën.

Ballet geherdefinieerd
Aan de rand van de speelvloer en tegen een zwarte achtergrond doet een groep dansers van mannen en vrouwen in tutu’s strekoefeningen. Een situatie die je in de gemiddelde kleedkamer van een balletschool zou tegenkomen. Als ze hun shirts en sweaters uitdoen en iemand van de productie deze ophaalt, komt de voorstelling langzaam op gang. Met gracieuze arm- en beenbewegingen verplaatst de groep zich gezamenlijk over de vloer terwijl klanken van ‘The Swan’ de zaal vullen. De muzikant aan de andere kant van de vloer ondersteunt het geheel met de galm van een windgong.

Het wordt snel duidelijk dat het niet om een conventionele balletuitvoering gaat. Bijvoorbeeld door de ontblote bovenlijven en de met houten wasknijpers bestikte tutu’s. Metalen minisculpturen van dieren, katoenplanten en windmolens worden meegedragen en aan elkaar doorgegeven als het gezelschap zich op een kluitje en in een traag tempo van de ene naar de andere kant van de speelvloer verplaatst.

Geheel onverwachts gaat een van de dansers vervolgens ‘sur les pointes’ om in de rondte te bewegen en door de anderen te worden gevolgd. Allemaal keren ze de rug naar het publiek. Het geluid van de wasknijpers aan de tutu’s doet denken aan een opkomende storm. Als de minisculpturen daarna zorgvuldig over de speelvloer worden verspreid, begint de groep onder begeleiding van de zangeres een operalied te zingen. Een ritueel lijkt in gang te zijn gezet.

Voorouderlijke elementen
Klassiek ballet raakt op de achtergrond als de dansers steeds vaker grijpen naar traditionele huishoudelijke symboliek uit Zuid-Afrika. Bijvoorbeeld als ze een stapel rode kledingstukken op het hoofd balanceren en springend naar een hoog hangende waslijn reiken. Of wanneer ze een stuk stof uit de stapel kleding gebruiken om de vloer met driftige bewegingen te boenen. Deze onderdelen behoren duidelijk tot een worsteling. De waslijn hangt net te hoog en de vloer lijkt niet schoon te worden.

Als de dansers de tutu’s en spitzen uiteindelijk aan de waslijn hebben gehangen lijken ze zich te hebben verlost van een drukkende kracht. Gekleed in rode jasjes sluiten ze op blote voeten af met een gezamenlijke energieke Zuid-Afrikaans geïnspireerde choreografie. Voor het eerst maken ze oogcontact met het publiek.

De afwisseling van de contrasterende muziekstijlen en gebruikte kleuren zetten het transformatieproces op een indrukwekkende manier kracht bij. De klanken van Westerse country en opera tegenover Zuid-Afrikaanse muziekgenres en het kolonialistische wit tegenover het strijdvaardige rood vertellen naast de dans een verhaal op zich.

Foto: Mark Wessels