Wat ligt er ten grondslag aan ons idee van beschaving? In Hard Cut Paradise onderzoekt Collectief Het Paradijs het westerse idee van beschaving, beginnend bij ritueel en religie. Van de Hof van Eden maken de drie spelers een tijdreis naar de kruisiging van Jezus, om vervolgens te eindigen bij een chic diner uit de huidige of vorige eeuw waar de religieuze rituelen zijn verruild voor etiquette.

Collectief Het Paradijs bestaat uit Ivar Schutte, Luuk Weers en Vincent van Woerkom, voormalig klasgenoten van de mime-opleiding. De drie makers zijn goed in het neerzetten van filmische taferelen, waarbij ze het spektakel niet uit de weg gaan. Zo wordt één van de spelers in Hard Cut Paradise opgehangen aan een houten kruis van minstens drie meter hoog, en bouwen ze razendsnel een indrukwekkende, tempelachtige constructie van lange planken. Aan iedere scène ligt een sterk beeld ten grondslag, wat Hard Cut Paradise vooral een esthetisch visueel feest maakt.

In hun onderzoek naar beschaving begint Collectief Het Paradijs, geheel passend bij de naam van het gezelschap, in de tuin van Eden. Daar zet het collectief twee verhalen van beginnende beschaving tegenover elkaar. Eerst zien we een aardse versie, waarbij twee figuren elkaar insmeren met klei en dierlijk door de bosjes bewegen. Vervolgens groeien er kleurrijke bloemen en verschijnt een zwierige Adam (Van Woerkom), die voor het publiek uitdagend poseert in kitscherige, bijna pornografische Bijbeltaferelen met vijgenblad en appel. Voor hem gaat beschaving voor het eerst over glans en schijn, over bekeken worden.

In de scènes die volgen, zien we verschillende aspecten van beschaving. Machismo, geweld en machtsvertoon staan tegenover opoffering, zorgzaamheid en samenkomen. Opvallend is dat in deze voorstelling over beschaving de vrouw volledig buiten beschouwing wordt gelaten. Bij gebrek aan een Eva eet Adam zelf de appel en ook in de andere taferelen zien we steeds mannen onderling. Zo worden de verschillende vormen van beschaving die in Hard Cut Paradise voorbijkomen voorál verschillende vormen van masculiniteit. Met een gereedschapsriem druk in de weer met een boor en planken of pretentieus wijnslurpend in een smoking. In de hele voorstelling is de concurrentiestrijd en de aantrekkingskracht tussen de mannen voelbaar, als een oerinstinct dat in iedere vorm van beschaving de ondertoon voert.

Hard Cut Paradise eindigt in een lange slapstickscène waarin beschaving niet meer dan een dun laagje etiquette blijkt. Aan een lange tafel vindt een high society-diner plaats, met glimmende zilveren schalen en een hagelwit tafelkleed. Slim zijn de details die verwijzen naar onderdrukking en geweld: de spelers dragen bontjassen en op tafel prijkt roofkunst. Beschaving impliceert hier een tegenstelling te zijn van iets wilds, een non-beschaving waar deze chique heren zich opzichtig boven plaatsen met deze attributen.

Uiteraard loopt het diner uit de hand en is het tafelkleed al snel niet meer zo wit. Schutte, Van Woerkom en Weers spelen de slapstick vol overgave en zijn alle drie ijzersterk in hun fysieke humor. Langzaam verandert hun deftige stijfheid in beestachtige chaos waar je een sterke maag voor nodig hebt. Toch is het jammer dat het onderzoek naar beschaving deze scène als conclusie krijgt: is beschaving echt alleen maar een dun laagje etiquette, na alle vormen die voorbijkwamen in deze voorstelling?

Foto: Félice Hofhuizen