Opschalen, omschakelen of oprotten – dat zijn de drie keuzes waar de hedendaagse generatie akkerbouwers uit kan kiezen. In Grondproeven 2 van theatermaker en chef-kok Titia Bouwmeester volgen we een fictief gezin waarin de zoon het boerenbedrijf heeft overgenomen en gretig experimenteert met automatisering. Publiek zit aan lange tafels in een grote schuur tussen de aardappelvelden, en krijgt ondertussen een heerlijk vegetarisch driegangenmenu voorgeschoteld.

Tussen piepersoep en rodekooltaart volgen we het gezin in een reeks korte tot zeer korte scènetjes. Rogier Schippers en Danielle van Vree spelen alle personages, en worden live van een afwisselend ondersteunend, opzwepend en ontregelend geluidsdecor voorzien door Ted van Leeuwen en Ben Lammerts van Bueren. Ondertussen krijgen we óók een glimp mee van de ervaringen van de makers zelf, die zichzelf terugvinden bij aardappelsorteermachines (‘een groen, stalen monster’) en tijdens het ‘koolblazen’.

Want net als in de eerste editie van Grondproeven (Karavaan, 2021), hebben de makers ter voorbereiding niet alleen meerdere akkerbouwers gesproken, maar zelf ook meegelopen op het land. Zowel hun eigen observaties als de ervaringen en perikelen van de boeren, zijn – vaak letterlijk – in de tekst beland. Er spreekt een grote zorgvuldigheid én hang naar volledigheid uit, die zeer te waarderen is maar voor het voortstuwend drama niet altijd even handig is.

Boer Tom heeft het bedrijf overgenomen van zijn ouders, die vanaf een afstandje toekijken hoe hun zoon met zijn ‘smartphone app’ zaden plant of grond omwerkt. Hij probeert te voldoen aan de vraag van consument en supermarkt, waarbij de absurditeit daarvan soms treffend over het voetlicht wordt gebracht: bijvoorbeeld als de supermarkt aankondigt alleen nog kolen van exact 500 gram te willen hebben, omdat het anders niet in het handige soeppakket past. Om moedeloos van te worden. Het bedrijf moet concurreren met collega’s uit de streek, maar ook in meerdere mate met buitenlandse boerenbedrijven, die hun groenten spotgoedkoop in de Nederlandse schappen krijgen.

De voorstelling gaat over het verschil tussen generaties akkerbouwers, maar bij de personages op de speelvloer wringt er niet zoveel tussen de twee generaties. Ja, ieder maakt zijn of haar eigen keuzes, maar tegelijkertijd kijken ze allemaal vanaf een afstandje met lichte nieuwsgierigheid en zonder al te veel weerstand naar de ander. Dat is natuurlijk mooi, maar levert niet heel spannende scènes op. Door te focussen op onderlinge verschillen kunnen tendensen, mechanismen en reflexen nader onderzocht worden: juist dat is waar toneel zich goed leent.

Door gebrek aan drama en focus is het theatrale gedeelte van deze voorstelling weliswaar sympathiek en op momenten zonder meer interessant, maar vooral versnipperd en uitwaaierend. De voorstelling handelt over de vele problemen waar de hedendaagse boer tegenaan loopt – onder meer veroorzaakt door Nederlandse en Europese wetgeving, klimaatverandering, consumentengedrag en automatisering – maar óók over de grote liefde voor de akkerbouw. Tegelijkertijd is Grondproeven 2 een meer universeel generatieportret van ouders die een stapje opzij moeten zetten. Dat alles wordt door de makers gelardeerd met een paar onuitgewerkte flarden van hun eigen ervaringen op het land.

Resultaat is een aimabele, leerzame en op artistiek vlak wisselvallige theaterbeleving rondom de perikelen van een hedendaags boerenbedrijf. Uiteindelijk zetten de spelers de grote deuren van de schuur open en lopen ze de wijde akkers in. Hoe verschillend alle personages ook zijn, allemaal staan ze met hun eigen dromen in dezelfde, Noord-Hollandse klei. Een prachtig melancholisch slotbeeld, versterkt door de aanzwellende saxofoon en prachtige wolkenpartijen boven de polder.

Foto: Marcel Molle