Drie jonge circusacts, drie verschillende disciplines en drie keer een geheel eigen signatuur. Great Catch – A Fresh Taste Of Circus maakt zijn naam waar: de drie gepresenteerde circusmakers zijn een mooie vangst. Talent dat heeft kunnen groeien aan de circushogescholen in Tilburg en Rotterdam en met dit gezamenlijke programma een mooi visitekaartje aflevert voor de Nederlandse circussector.
Great Catch – A Fresh Taste Of Circus is samengesteld door De Circuscoalitie, een samenwerkingsverband van culturele instellingen die het Nederlandse circus een boost willen geven. De première vindt plaats via livestream in het digitale Studio X van Korzo in Den Haag, al werd de registratie opgenomen in Tilburg in februari, waardoor van een live ervaring helaas geen sprake is. Gelukkig voor de circusmakers was er bij de registratie wel live publiek aanwezig.
Het programma is strak vormgegeven: er is nagedacht over de overgangen tussen de voorstellingen en Rosa Boon (TENT, Amsterdam) en Maaike van Langen (Circusstad Rotterdam) geven een heldere inleiding. Van Langen benoemt daarin hoe bij hedendaags circus de truc minder leidend is, maar het steeds vaker gaat om de dramaturgie. Het is goed om te zien dat dit voor alle drie de voorstellingen inderdaad geldt: het zijn drie interessante en spannende voorstellingen, die niet alleen virtuositeit laten zien, maar ook iets zeggen over de mens en de wereld. Toch ontsnapt geen van de drie voorstellingen aan dat ene kantelpunt waarin de dramaturgie wordt losgelaten om de virtuositeit te kunnen tonen. Terwijl juist het zoeken en het niet weten zo interessant zijn om te zien.
Klungelen met gebroken touwen
De Spaanse trapezekunstenaar Júlia Maria Campistany Albareda, kortweg La Campistany, studeerde aan het Rotterdamse Codarts. Haar voorstelling It Happens… heeft een heldere, doordachte opbouw en brengt een voor circuskunstenaars belangrijk thema voor het voetlicht: het falen. Dat wordt doorgaans liever niet getoond, al geniet het circuspubliek er vaak wel van. Het spel met falen is intrigerend, des te meer omdat ze er een tweede laag aan toevoegt: het spel tussen wat echt is en fictie. Want kan je nog falen als dat falen gepland is? La Campistany moet de illusie wekken dat ze echt faalt.
Om dit te bereiken bouwt La Campistany een slimme constructie van theatrale werkelijkheden en doorprikt die zelf steeds. Ze doet dit met humor en schuwt daarin het ruwe niet. Laat die lamp maar lekker van vijf meter hoog boven op de computer knallen. En ook wanneer ze haar vliegkunsten op de trapeze laat zien, blijft ze dicht bij het thema. Haar bewegingen zijn staccato, hebben iets gebrokens. Als geen ander klungelt ze met gebroken touwen en een broek die steeds openspringt. La Campistany overtuigt niet alleen als trapezekunstenaar maar ook als clown.
Juist dat clowneske maakt de Spaanse, soms streng over komende La Campistany sympathiek. Hoezeer je als kijker ook geniet van de virtuositeit, het is dankzij het komische falen dat La Campistany je aan zich weet te binden. In combinatie met de fijne livemuziek maakt dit van It Happens… een geslaagde start van het programma.
Circus met een donker randje
Liza van Brakel, eveneens afgestudeerd aan Codarts, weet zichzelf met een intrigerend openingsbeeld te lanceren: haar lichaam ligt bewegingsloos op de vloer in de setting van een woonkamer. Licht gaat uit, licht gaat aan, maar ze beweegt niet. Het contrast tussen het circuslichaam dat gemaakt lijkt om te bewegen en haar levenloze positie creëert spanning en biedt ruimte voor tal van associaties. Depressie? Dood? Het denken van de kijker wordt aan het werk gezet. Van Brakel intrigeert met Umbra door circus te maken met een donker randje.
Na verloop van tijd komt Van Brakel in beweging en gaat aan de slag met de kegels die rondom haar liggen. Haar jongleerstijl is interessant, lijkt onbevangen, alsof ze haar eigen stijl ter plekke ontdekt. Van Brakel kan daarbij rekenen op een sympathieke uitstraling, die ze maximaal uitspeelt wanneer ze af en toe een medeplichtige blik naar het publiek werpt. Door die blik krijgen de kegels naast haar op de bank zelfs even een seksuele lading. Alsof Van Brakel ze zo meteen passioneel gaat zoenen en wij de voyeurs zijn. En dat in circus! Fascinerend.
Umbra speelt zich aanvankelijk af in stilte en dat werkt goed. Het tikken van de kegels is meer dan voldoende, een passende soundtrack voor de eenzame stilte in de kamer. Naarmate Van Brakels spel virtuozer wordt, komt er muziek bij. Die onderstreept de ontwikkeling in het drama, maar maakt de scène – zeker via livestream – ook filmischer en afstandelijker. Juist in de stilte voelt van Brakel dichtbij.
Niet weten wat er volgt
TeaTime Company is een trio van twee circuskunstenaars en een danser afkomstig van Fontys Hogescholen in Tilburg. Deze drie hebben heel eigen materiaal gevonden, namelijk de stok. In Stick-Stok worden drie stokken van ongelijke lengte door de drie spelers, zelf ook van vrolijk ongelijke lengte, gemanipuleerd. Het klinkt eenvoudig, maar net daarin ligt de kracht. De stokken zijn herkenbaar, maar abstract tegelijk.
Als eerste verschijnt Pieter Visser. De worsteling van de man om zijn drie stokken in evenwicht rechtop te laten staan, is simpel, grappig en fascinerend. Een tweede man komt op, Bavo de Smedt, en zorgt meteen voor spanning. Het spel verandert, wordt een duel. Tot er een derde bijkomt, een vrouw, Hannah Rogerson. Niemand durft nog een stap te zetten, ook de kijker houdt de adem in.
Goed van TeaTime Company is dat er geen verhaaltje of personages zijn bedacht, bij Stick-Stok gaat het puur om het spel. Bij iedere opkomst wordt het spel onderbroken, waardoor je in een spannend ‘niet weten wat er volgt’ terecht komt, totdat een nieuw spel is geïnstalleerd.
De dans en acrobatie in het tweede deel zijn goed uitgewerkt en mooi om naar te kijken. Techniek, esthetiek en humor zijn aanwezig. Maar ook hier geldt dat zodra het spel virtuoos wordt een muziekje aangaat en het geheel een mooi plaatje wordt. Een plaatje dat doet wegdromen naar een plein in de zon met een publiek om de artiesten heen. Maar hoe meer circus de entertainende virtuositeit durft los te laten, hoe meer we circus met tanden mogen zien, hoe meer het Nederlandse circus zal overtuigen.
Great Catch – A Fresh Taste Of Circus is een goede aanzet tot bundeling van innovatief Nederlands circus en laat je snoepen van de verscheidenheid aan talent. Alle makers slagen erin de kijker nieuwsgierig te maken naar hoe zij de komende jaren als circusmakers zullen groeien.
Foto Umbra: Thomas Lenden
