Als een vleugellam vogeltje, met ogen vol tranen, ligt ze roerloos op de grond. Teleurgesteld, uitgeteld, gebroken. Haar grote liefde heeft haar eerst tot grote extase geleid en vervolgens in het diepste dal laten vallen. En passant brak hij ook nog eens haar glazen lievelingsbeestje, een eenhoorn die nu een paardje is als alle andere. Hélène Devos speelt het mooie, licht gehandicapte en sociaal wat onbeholpen meisje Laura Wingfield in Tennessee Williams’ toneelstuk Glazen speelgoed.
Toneelgroep Amsterdam presenteert dit stuk nu als een kristalheldere komedie in regie van de ‘jonge’ New Yorkse regisseur Sam Gold. In eigen land geprezen om zijn minimalistische regies, lijkt hij in Nederland (waar het toneel over het algemeen onopgesmukter is dan in de VS) in een gespreid bedje te vallen. Gold heeft namelijk een topgezelschap en vier topacteurs tot zijn beschikking. Chris Nietvelt speelt moeder Amanda, Eelco Smits is zoon Tom en Harm Duco Schut vertolkt de rol van joviale vriend Jim O’Connor, ooit de populairste jongen van school, nu een tikje aan lager wal geraakt. Deze vier spelers plaatst Gold onopgesmukt, open en bloot vrijwel de gehele voorstelling helemaal voorop het podium. Zo op armsafstand kunnen ze direct contact maken met het publiek, worden ze bijna letterlijk tastbaar.
Eelco Smits is prachtig kwetsbaar en innemend als de in retrospectief vertellende Tom. Hij plaatst het stuk subtiel in de context van het stijve en uitzichtloze middelclass bestaan in Amerika in de jaren ’30. Tom zit, om zijn moeder en zus te onderhouden, vast in een lullig baantje als magazijnmedewerker. Hij droomt echter van avontuur, schrijft gedichten en gaat elke avond naar de bioscoop om zich te verliezen in de avonturen van anderen. Zijn zus Laura (een prachtrol van Devos waarin ze ongekende diepten van haar acteertalent laat zien) doet weinig meer dan plaatjes luisteren en met haar glazen dieren spelen. Nietvelt is pijnlijk hilarisch als de moeder die vastzit in haar ingesleten patronen van overbezorgdheid, bedillerigheid en oude dromen. Ze wil het beste voor haar kinderen en zichzelf maar eigenlijk doet ze vooral teveel haar best en bereikt daarmee het tegenovergestelde. Het is tenenkrommend en lachwekkend tegelijk om te zien hoe zij doorratelt en de boel manipuleert.
De keuze van Gold om dit verhaal zo licht en ongekunsteld mogelijk te vertellen, is een goede. Met minimale dramatische middelen (kaarslicht!) bereikt hij een groots effect en laat hij de spelers schitteren. Dat levert misschien geen hyperactuele en betekenisvolle voorstelling op, maar wel een glasheldere toneelavond om je even heerlijk in te kunnen verliezen.
Foto: Sanne Peper
