De laatste keer dat Spoken van Henrik Ibsen in Nederland werd opgevoerd was twee seizoenen geleden, als onderdeel van de crashtest-reeks van Moeremans&Sons. Nou, dan weet je het wel: personages die in opstand komen tegen hun auteur, via een tijdmachine naar het heden gekatapulteerd worden, vanuit dat perspectief hun lotgevallen bevragen en meer van die metatheatrale ingrepen. Sinds die rigide behandeling zal Ibsen nooit meer hetzelfde zijn.
Maar in China zijn ze onbekend met haar werk. Ik wist het niet maar naar het schijnt kent Ibsen daar een royale opvoeringspraktijk. Vanwege de altijd meeloerende censuur zijn dat doorgaans brave kostuumstukken, keurig opgevoerd naar de letter van de tekst. Negentiende-eeuws Noors drama in het hedendaagse China, probeer je daar maar eens een voorstelling van te maken.
Voor Wang Chong, artistiek leider van de in Bejing gehuisveste theatergroep Théâtre du Rêve Expérimental, is dat geen probleem. Hij kent het Chinese toneel door en door. En zet zich er net zo heftig tegen af. Bijvoorbeeld door van Ibsens Spoken een geactualiseerde versie te maken, waarin de hypocrisie van de kerk vervangen is door die van de communistische partij en de Noorse aristocraten hun evenknie vinden in de leden van de Grote Rode Familie.
Veel respect voor de oorspronkelijke tekst toont Wang Chong daarbij niet, de synopsis is voldoende. Hij vertelt het verhaal van de weduwe Alving (hier: Wen), die met de erfenis van haar overleden man een kindertehuis wil stichten, met behulp van meerdere camera’s die vaak bovenop de huid van de spelers zitten. De beelden worden in splitscreen geprojecteerd zodat het verhaal op meerdere niveaus verteld wordt.
Dat cameragebruik is een nadrukkelijke verwijzing naar de selfiecultuur, die ook in China welig tiert, maar biedt tegelijkertijd de mogelijkheid om filmische middelen in te zetten om dingen te benadrukken. Verleidelijke blikken in close-up, softfocus om een gemoedstoestand uit te drukken, abstractie creëren door diep in te zoomen. We kunnen er ook mee achter een gesloten deur kijken zodat we getuige zijn van zoonlief die de dienstmeid aanrandt.
Hoe adequaat en ingenieus alle technische middelen ook worden ingezet, door het schrappen van veel tekst blijft van Spoken uiteindelijk niet veel meer over dan een reeks losse scènes. Het verband is weg. Bovendien houdt Wang Chong ervan om emoties sterk uit te vergroten en om zeer plastische middelen in te zetten om zijn verhaal te illustreren. Zo wordt, om een geboorte te visualiseren, er een tube gel uitgeknepen op twee handen waarna de camera inzoomt op het glibberige vlees. En natuurlijk mag ook het uitbundige strooien met verfstof niet ontbreken.
Dat is jammer. Deze naar effectbejag neigende beelden doen afbreuk aan de voorstelling die zo verrassend van Ibsen weer een actuele auteur leek te kunnen gaan maken. Althans, in China
