We zijn gewaarschuwd voordat Ghost Stories begint. De Britse horror-anthologie zou ‘momenten van extreme schok en spanning’ bevatten. Wie gillend de zaal uitrent, mag niet meer terugkomen. Of dat in de Nederlandse versie gaat gebeuren, lijkt onwaarschijnlijk. Ghost Stories is een verrassend tamme voorstelling, die suspense inruilt voor geluids- en lichteffecten om een reactie uit te lokken.

Toch heeft Ghost Stories al een flinke triomftocht gemaakt. De voorstelling van schrijvers Jeremy Dyson en Andy Nyman ging in 2010 in Londen in première, waar het volgend jaar voor een tweede keer terugkeert. Er is een tour geweest in Australië en een verfilming, die net als de toneelversie goed ontvangen is. In een vertaling van Allard Blom en regie van Joep Onderdelinden staat de voorstelling nu in Nederlandse theaters.

In Ghost Stories volgen we drie griezelverhalen die verpakt zijn in een college van parapsycholoog Filip Kuipers (André Dongelmans). Hier wordt de centrale tegenstelling van de voorstelling duidelijk: het verstand tegenover de onderbuikgevoelens. Professor Kuipers is de rationele stem in de voorstelling. Hij laat slides zien van wonderlijke fenomenen – een familiefoto die niet helemaal klopt, een meisje met een dierlijk lichaam – en legt vervolgens de goocheltruc uit. Het brein laat je zien wat het wil dat je ziet, ook al weet je dat het niet waar kan zijn.

Een interessant uitgangspunt, maar interessante scènes worden het niet. Dongelmans doet zijn best met het materiaal dat hij heeft, maar de gortdroge collegestof verslapt de spanningsboog nog voordat de drie verhalen begonnen zijn. De slides die hij projecteert worden bovendien vervormd op de oneven vlakken van het decor. Waarom de foto’s zo griezelig zijn, is daardoor niet altijd direct duidelijk.

In de drie verhalen die volgen moet het punt van professor Kuipers bewezen worden. We maken kennis met de jolige Ton van Dam (Laus van Steenbeeke), die om kwart voor vier in de ochtend de wacht moet houden in wat een oud gesticht voor getraumatiseerde soldaten is geweest. De eerste hints voor wat komen gaat worden gepland als Ton vertelt over zijn verleden, dat van zijn ex-vrouw en van zijn dochter.

Dat wordt een terugkerend motief in de drie verhalen. Naast de fysiek aanwezige mannen op het podium zijn de vrouwen de echte spoken: letterlijk, of als stemmen in een telefoon of pornofilm. De mannen handelen, terwijl de afwezige vrouwen vooral lijdend voorwerp zijn. De echtgenote van gladde zakenman Mark Buther (Huib Cluistra) ondergaat een noodlottige bevalling, terwijl hij elders op haar wacht. De bezorgde moeder van tiener Simon van der Heuvel (Alexander Brouwer) geeft hem raad, terwijl hij in het holst van de nacht autopech heeft.  Op zich al genoeg stof voor een horrorscenario dat iedereen kan overkomen.

Maar Dyson en Nyman houden meer van effectbejag, niet van hun personages en de realistische horror die ze meemaken. Ook de vertaling van Allard Blom weet daar weinig nuance in te brengen. We zien vooral eendimensionale karakters die in dienst staan van het grote shockeffect aan het eind van elk verhaal. Met die effecten – harde geluiden, schrille schreeuwen, opdoemende figuren – zijn we na decennia aan horrorfilms wel bekend. Je schrikt even, maar echte angst is iets anders.

De suspension of disbelief waar Ghost Stories mee speelt werkt veel beter in films, waar de mogelijkheden om een illusionaire wereld te maken groter zijn. In het theater zijn de licht- en geluidseffecten zo overduidelijk, dat het juist een afstand creëert. De bijna Brechtiaanse rol van de professor en de structuur van een anthologie zorgen er des te meer voor dat je niet volledig in een verhaal kan duiken, je ongeloof op kan schorten en er vervolgens uit wakker kan schrikken.

Gelukkig is de lijn tussen horror en humor dun, en werkt Ghost Stories bij vlagen als cabareteske Halloween-voorstelling. Een griezelige klauw op de schouder van Huib Cluistra, de sterke komische timing van Laus van Steenbeeke of André Dongelmans die behendig reageert op toeschouwers die zelf wat horrorgeluiden uitproberen: het zijn welkome momenten die Ghost Stories meer geestig dan griezelig maken.

Foto: Annemieke van der Togt