Het logo met het slechtste imago aller tijden is helemaal niet bedoeld als vlag op de gruwelschuit. De swastika was eeuwenlang een heilig teken van voorspoed van hindoes en boeddhisten, tot de nazi’s het kaapten. Hindoegod Shiva is daarover zo verontwaardigd dat hij de wereld wil verwoesten, maar door tussenkomst van zijn vrouw Parvati stelt hij dat uit. Eerst mag zoon Ganesh proberen het symbool terug te krijgen. Hij gaat op reis om daarover te onderhandelen met Adolf Hitler.

Ganesh versus the Third Reich klinkt als een opmerkelijke verwerking van mythen en symbolen, echo’s uit het verste verleden van de mensheid. Dat is het gedeeltelijk ook. In een mooi mistig decor van transparante doeken achter elkaar zien we de scènes van een origineel verhaal. Intussen laat het Australische Back to Back Theatre het daar niet bij. De groep uit Geelong presenteert het verhaal als een repetitie voor een theatervoorstelling. De doeken worden weer weggeschoven en we zijn terug in de kaalheid van de oefenruimte.

Back to Back kreeg in Australië dit jaar zowel de Helpman Award voor het beste stuk als de prijs voor het beste initiatief voor gehandicapten. De acteurs van de groep hebben namelijk verstandelijke beperkingen. Ze doen niet hun best om zoveel mogelijk te lijken op ‘normaal toneel’, maar gebruiken het afwijkende uitgangspunt thematisch én voor een verfrissende blik op toneel. Over elkaar zeggen ze dingen als ‘niet alle acteurs lijken de ernst te beseffen van wat we spelen, bijvoorbeeld over het jodendom in de holocaust’.

Regisseur Bruce Gladwin legt alles zorgvuldig uit, probeert te inspireren en te overtuigen en strooit met knuffels en complimenten. Door het wezen van toneel opnieuw te bespreken verliezen de algemeen gedeelde afspraken over acteren hun vanzelfsprekendheid: uitgangspunten als fictie en werkelijkheid, rollen en rolverdeling, archetypen, emoties en lichamelijke reacties staan opnieuw ter discussie.

Een kernscène is de ontmoeting van Ganesh met dokter Mengele, knutselaar met mensen en engel des doods. Hij ziet het afwijkende als een sleutel tot meer begrip van mens en ras: tweelingen natuurlijk, maar ook afwijkende hoofden en zwakbegaafdheid hebben zijn interesse. Juist die fascinatie redde een deel van zijn menselijk materiaal het leven. ‘Zo kan een hindernis ook een voordeel zijn,’ stelt Ganesh droog vast, en de zaal gniffelt.

De acteurs laten zich niet zomaar sturen. Als ze zich blijven verzetten tegen de  regieopvattingen verliest de regisseur uiteindelijk zijn engelengeduld. Hij trapt dan ook in de valkuil die zo moeilijk te vermijden is in de omgang met verstandelijk gehandicapten: hij neemt ze niet meer serieus. Hij verdwijnt van het toneel en de acteurs maken zelf de voorstelling af. Ze bewegen en denken misschien anders dan u en ik, ze nemen hun verantwoordelijkheid en ze houden van hun vak.

Lees ook het interview met regisseur Bruce Gladwin en acteur David Woods in TM september 2012.

(foto: Busby)