‘Het liefst kijk ik door een klein vizier naar de machtige mannen op aarde’, zegt onderzoeksjournalist Eric Smit van onderzoeksplatform Follow the Money. Dat is een sterk beeld waarmee hij aangeeft dat degenen die hij bespiedt vaak niet eens beseffen dat zij onderwerp zijn van Smits investigate journalism.

Mede naar aanleiding van de publicatie van het belangwekkende Sywerts miljoenen door Follow the Money besloot de redactie tot een muzikale theatertournee. Het dragende achtergrondbeeld van de voorstelling Follow the Money is een foto van het bunkerachtige redactiebureau, waar vooral de Perzische tapijten opvallen. Diezelfde tapijten liggen op de bühne. De vijf redactieleden die optreden zijn ook nog eens rockmuzikanten die moeiteloos beroemde covers spelen uit het rock- en bluesrepertoire. Slaggitaar, gitaar, drums, zang.

In de regie van Leopold Witte vormt de voorstelling een reeks scherpe onthullingen over hoe Smit (zang) en redacteuren Eelke van Ark (basgitaar) en Thomas Bollen (gitaar) de geldstromen in de wereld volgen. Dat gaat om miljarden van mannen die steeds rijker willen worden, steeds meer macht uitoefenen, die doen aan zelfverrijking en zich aan ander vals spel schuldig maken en daarmee de maatschappij ernstig schade toebrengen. Want het platform dat als een waakhond fungeert is niet uitsluitend gericht op onthullingen, volgens Smit vormt het hogere doel van  hun waarheidsvinding de maatschappij rechtvaardiger maken.

Een goed voorbeeld daarvan geeft redacteur Van Ark, die zich vastbijt in het zorgdossier en de ‘zorgcowboys’ fileert. Eén van hen, Loek Winter, was er volgens Follow the Money verantwoordelijk voor dat twee ziekenhuizen in Amsterdam moesten sluiten. Haar zoektocht naar de lang niet florissante zorgwereld begon in haar woonplaats Vorden (Gelderland), waar ze als aankomend journalist ontdekte dat hulpverleners in de zorg massaal werden ontslagen. Dat werd haar dossier, waarmee ze bekroond werd.

Smit zelf memoreert zijn aanvaringen met powervrouw Nina Brink, die na publicatie van zijn boek over haar en haar dramatisch verlopen beursgang met World Online beslag liet leggen op zijn spullen, zelfs via de rechtbank opdracht gaf zijn gehele bankrekening leeg te maken. Zo machtig én wraakzuchtig was ze. Nina heet het boek uit 2010, met als ondertitel: De onweerstaanbare opkomst van een power lady. Het is stuitend allemaal. Ook Smit is meermaals bekroond, onder meer met de hoge journalistieke onderscheiding, de Tegel.

Brink en talloze anderen puissant rijken stellen zich boven de macht, sterker: zij beschouwen zich als heersers voor wie de wetten van de democratie niet gelden. Het is bijzonder knap van de onderzoeksjournalisten dat zij niet hun eigen baanbrekende onderzoek, dat meermaals leidde tot Kamervragen en zelfs aftreden van betrokkenen, centraal stellen maar dat zij bij elke casus hameren op de maatschappelijke misstanden die deze zelfbenoemde, malafide geldjagers veroorzaken.

Hun grote voorbeelden zijn Carl Bernstein en Robert Woodward, de twee onderzoeksjournalisten van The Washington Post die het Watergate-schandaal in het begin van de jaren zeventig onthulden. Dat leidde tot het aftreden van president Richard Nixon. De titel van het platform Follow the Money is ontleend aan een scène uit de film All the President’s Man (1976) waarin een van de onderzoeksjournalisten in een parkeergarage zegt: ‘Volg het geld.’ Juist, als je de geldstromen volgt dan achterhaal je uiteindelijk de waarheid. Hun geheime influisteraar, de klokkenluider, was de ‘Deep Throat’ Mark Felt, die zich destijds volkomen geheim en anoniem hield. Pas op hoge leeftijd gaf hij zijn identiteit prijs.

Is dit alles nog theater of meer een onthutsend relaas over de mannen en vrouwen in deze wereld die zichzelf ten koste van anderen verrijken? De slotwoorden van Smit zijn scherp: ‘Als de feiten er niet meer toe doen, loopt de democratie gevaar.’ In het zo goed als uitverkochte VU Griffioen theater in Amsterdam, dicht bij de Zuidas waar volgens Eric Smit de valsemunterij en het wegsluizen van geld hoogtij vieren, was het publiek mateloos geboeid. Hoe kon het zo zijn dat Nederland belastingparadijs werd? Waarom bouwen oligarchen hier hun puissant luxe jachten? Vragen die een theatrale betekenis hebben.

Ondertussen, na elke monoloog van een van de onderzoeksjournalisten, speelt de voltallige band geweldige nummers die met geld te maken hebben, of het tegendeel daarvan. Cruciaal in de voorstelling is de situatie waarin de maatschappij verkeert, ten prooi aan capitalist greed, kapitalistische hebzucht. Toepasselijke nummers, professioneel gebracht, begeleiden de voorstelling, zoals ‘Satisfaction’ van The Rolling Stones, ‘I Put a Spell on You’ van Screamin’ Jay Hawkins, de bluesklassieker ‘If Trouble was Money,  I’d Swear I’d be a Millionaire’ en als slotsong ‘Rockin’ in the Free World’ van Neil Young. Rockmuziek die het schokkende van de onthullingen nóg krachtiger maakt.

Foto: Jaap Reedijk