Het is op station Rotterdam Centraal al te merken. Festival O. wil zo laagdrempelig mogelijk zijn. In de stationshal hangen overal vlaggen en er rijden rollerskaters rond met borden met de letter O. op hun rug. Op het Stationsplein staan rappers, zangers en dansers, die inderdaad massa’s publiek trekken.

Ook op het Schouwburgplein staan operazangers, rappers en dansers. In het voorbijgaan hoor ik sopraan Bauwien van der Meer een fraai lied zingen van Hans Eisler op tekst van Ernst Busch en Julian Arendt. Hun ‘Ballade von den Säckeschmeißern’ uit 1930 gaat over hoe het kapitalisme bij overproductie van bijvoorbeeld koffie, het product liever in de oceaan dumpte dan het risico wilde nemen tot verre prijsdalingen; zo gebeurt het nog, en het lied herinnert eraan dat we ons in een havenstad bevinden, die van oorsprong een linkse stad was.

Verderop tot aan de Meent, bij de Bijenkorf, staan nog meer vlaggen. Daar ga ik mijn eerste zaalvoorstelling van het festival zien. De zaal is in dit geval een sportschool, de Vondel Gym. Ook weer bewijs voor het O. Festival dat muziektheater niet alleen in het pluche van theaters te vinden hoeft te zijn. De fitness-klassen boven gaan gewoon door, terwijl wij beneden in een studio met onder meer een paaldansinstallatie in het midden plaats nemen.

Er was aangekondigd dat het publiek ook zou deelnemen, dus ik ben benieuwd. Dat die participatie meer in de sfeer van trance-séance zou plaatsvinden, stelt me enigszins gerust, al zou ik best weleens een paar seconden langs de paal in de lucht hebben willen zweven, zeker na de twee prachtige acrobatische voorstellingen die ik twee weken geleden op het eveneens Rotterdamse festival Circusstad heb gezien: House of Circus en The Chosen Haram, laatstgenoemde met zelfs twee paaldansers, en met een genderfluide inslag, net als de voorstelling van vanmiddag.

Grande Loge beschrijft Fit 4 Filantropia als een artistieke work-out voor body en mind, op basis van de Zuid-Afrikaanse Amapiano stroming die op dit moment de clubs verovert. Amapiano is een genre housemuziek dat in het eerste decennium van deze eeuw in Zuid-Afrika ontstond. Amapiano is Zulu of Xhosa voor ‘de piano’s’, verwijzend naar hoge melodielijnen van gesampled pianogeluid, op een onderlaag van deep house en Zuid-Afrikaanse tribal bas- en drumpatronen. Dit alles in een relatief relaxed traag tempo, zodat de muziek zich leent voor een soort combinatie van breakdance- en yoga-bewegingen. In 2019 werd het genre opeens een wereldwijde rage, begeleid door een hausse aan TikTok-filmpjes.

Het kunstenaarscollectief Grande Loge rond de Rotterdamse theatermaker Tjon Rockon combineert Afrikaanse cultuur of Afro-Westerse cultuur met sjamanistische rituelen, EDM (Elektronische Dansmuziek) en virtuoze acrobatiek, met de mogelijkheid voor het publiek om deel te nemen. In Fit 4 Filantropia wordt het publiek – naast een paaldansperformance en een rituele dichterssessie – uitgenodigd om mee te doen in bezwerende zang en om mee te bewegen op langzame trance-klanken. Dit alles terwijl de ruimte relatief donker blijft zodat niemand zich beoordeeld hoeft te voelen op al dan niet overtuigende soepelheid. De spiegelwanden van de workout-ruimte zorgen ervoor dat er toch een zeker gevoel van lotsverbondenheid ontstaat.

De ontspannen bewegingen en geborgen ambiance stemmen overeen met de kritiek die het Grande Loge-collectief wil uitdragen op de dominerende fitheidscultus zoals die de sociale media, maar ook het dagelijks leven domineert. ‘Strak en fit zijn lijken steeds vaker de basisvoorwaarden te zijn voor een gelukkig leven, maar feitelijk is het ook een vorm van self cancelling (je eigen beeld vervangen door dat van een gedroomde werkelijkheid)’, aldus het gezelschap. Vandaar dat men een gym als locatie koos, een plek waar die cultus normaliter de boventoon viert en waarnaar denk ik ook de titel van de show verwijst, Fit 4 Filantropia, als woordspeling op de naam van de Fitness-keten Fit For Free, en wellicht ook op filantropie, iets dat in de huidige wereld niet altijd goed doet, zowel in Zuid-Afrika als in Suriname en de Antillen, waar een deel van de makers vandaan komt.

In de teksten komen zowel de positie van het individu in de huidige maatschappij als de postkoloniale wereld ter sprake. Grote onderwerpen, zeker in deze intuïtieve setting, en Grande Loge heeft een gewaagd concept om zulke ideeën over het voetlicht te brengen, maar met de combinatie interessante muziek, fraaie acrobatiek en gesproken teksten werkt het wel.

Het O. Festival is met dit alles gewaagder en breder dan het Opera Forward Festival in Amsterdam. Het verschil is natuurlijk dat Amsterdam een eigen operagezelschap heeft dat het hele jaar door is te zien. Daar heeft men een gevestigd product dat men voor een breder publiek toegankelijk probeert te maken. Het O. Festival heeft als nadeel én als voordeel dat het bij alles ongeveer vanaf het nulpunt moet en mag beginnen. Dan kun je net zo goed ook muziektheater maken in de stationshal en in de Vondel Gym. Die prachtige rode of eigenlijk blauwgroene loper die vanaf het station langs het Schouwburgplein verschillende richtingen de stad inloopt wijst de weg.