Lang werkte de Frans-Albanese choreograaf Angelin Preljocaj aan zijn project Empty Moves. Zo lang dat zijn choreografie een doorwrochten dialoog werd met de bizarre opnames van een van John Cages meest spraakmakende concerten. Empty Moves memoreert dat moment met veel respect. Met veel liefde laat Preljocaj de rebellie zien die de mens eigen is.
Meer dan tien jaar werkte Angelin Preljocaj aan Empty moves en nog resteren er dertig minuten van de bandopname. Zou Empty Moves na drie versies dan nog een vervolg krijgen? Als het aan Preljocaj ligt wel. Maar of de dansers nog een half uur langer kunnen dansen is de vraag, want Empty Moves is nu al een ware uitputtingsslag van zeven kwartier.
In de jaren zeventig abstraheerde John Cage de teksten van filosoof Thoreau tot klanken in zijn project Empty Words. Woorden werden zo muziek. In 1977 presenteerde Cage deel drie van Empty Words in Teatro Lirico in Milaan. Tijdens dat beroemde concert, dat plaatsvond op een woelig moment in de Italiaanse geschiedenis, kwam het publiek in opstand; het schreeuwde, zong, scandeerde en sprong zelfs op het podium in een poging Cage uit zijn concentratie te halen. Die opstand creëerde tenslotte een prachtig muzikaal contrast met Cages meditatieve gemurmel. Uiteraard omarmde Cage het bijzondere moment, hij legde het zelfs vast op vinyl. Vijfentwintig jaar later werden de opnames van dat concert uitgangspunt van een choreografie. Ook Merce Cunningham, partner van Cage, zou daarvan hebben genoten.
Preljocaj creëerde al twee versies van de choreografie in 2004 en 2007, de derde versie kwam vorig jaar uit en was deze week te zien in de Stadsschouwburg Amsterdam. In deel een van de choreografie reageerde Preljocaj letterlijk op de agressie van het publiek en in deel twee concentreerde hij zich op de meditatieve uitgangspunten van Cage. Deze laatste versie lijkt vooral ruimte te geven aan de humor van de situatie. Dat is direct al te zien aan de keuze voor de kleding. De vier dansers, twee mannen en twee vrouwen, zijn gekleed in kleurige korte broekjes. Op een daarvan prijkt voor en achter een eendje. De T-shirts daarboven zijn net zo speels, met teksten als Abba of Sauve un thon, mange un requin (red een tonijn, eet een haai).
Preljocaj was ooit een leerling van Cunningham en dat is te zien. In Empty Words draait alles om de precisie en de exacte plaatsing van elk lichaamsdeel in de ruimte. De choreografie is een minutieus uitgewerkt borduurwerk, waarin elk detail wordt opgeëist. Bewegingen zijn formeel maar kennen een goede flow, die ruimte laat voor een individuele touch en licht commentaar. Formele unisono-bewegingen met klassieke inslag worden afgewisseld met solo’s en acrobatisch partnerwerk. Zo nu en dan leidt dat tot onverwachts geestige beelden, zoals dansers die plots ondersteboven hangen of speels door de lucht vliegen.
Ogenschijnlijk neemt de choreografie aanvankelijk een zelfstandig uitgangspunt, waarin ijkpunten worden gecreëerd in de herhaling van sommige patronen. Gaandeweg het stuk, als het Italiaanse publiek op de band steeds luider in opstand komt, wordt het commentaar in de beweging zichtbaarder door grimassen in het gezicht of groepschoreografieën waarin ledematen met elkaar vervlochten raken. Maar de rommeligheid is altijd strak georganiseerd en duurt nooit lang. Bewonderenswaardig is de prestatie van de vier dansers – Fabrizio Clemente, Yan Giraldou, Nuriya Nagimova en Yurié Tsugawa – die de choreografie met een flinke dosis speelse energie uitvoeren. Ook als het zweet gutst van hun lichamen en de T-shirts doordrenkt raken van het zweet. Die zichtbare uitputting geeft Empty Moves iets zeer breekbaars.
Regelmatig creëert Preljocaj voor grote balletgezelschappen. Daarnaast heeft hij zijn eigen gezelschap, Ballet Preljocaj, dat huist in het bijzondere Paviljon Noir in Aix-en-Provence. Met dat gezelschap bewerkt hij ook klassiekers als Romeo et Julliet. Empty Moves is een bescheiden productie waarin Preljocaj het uiterste van zijn dansers vraagt en onderzoek doet naar de relatie tussen beweging en geluid. Net als Cage met Empty Words neemt Preljocaj daarvoor de tijd, een heel decennium zelfs. Die houding dwingt respect af en is terug te zien in de ambachtelijke kwaliteit van dit unieke werk, dat vooral de humor van het rebelse uitlicht. Cage, zelf een rebel pur sang, zou het zonder twijfel hebben gewaardeerd.
