De adellijke dame Ljubov heeft al haar geld in Parijs verloren. Ze heeft in de Franse hoofdstad ‘krokodil’ gegeten en alleen maar schulden gemaakt. Bij terugkeer op het Russische platteland moet ze haar trots verkopen, de kersentuin. Het toneelstuk, oorspronkelijk een komedie, De kersentuin (1903) van Anton Tsjechov is een van de meest melancholieke teksten die er zijn.
Er bestaan grootse uitvoeringen van. Het stuk is ook een sociale aanklacht tegen oprukkende industrialisering en vernietiging van de natuur. Regisseur Mart van Berckel brengt bij het Kameroperahuis in samenwerking met het Nationaal Jeugd Orkest onder muzikale leiding van Tijn Wybenga een rigide bewerking, getiteld Een kersentuin.
Ljubov wordt gespeeld door Juul Vrijdag; zij is een oude dame die worstelt met haar herinneringen. Ze bevindt zich in een verpleegtehuis en is gekluisterd aan een rolstoel. Om haar heen voeren beide dochters Anja en Varja, plus haar verdronken zoon en de rijke koopman Lopakhin een revue uit.
Op het toneel staat een podium, omkranst door lampjes als in een Franse revue. Het doek daarvan is beschilderd als de kersentuin. De acteurs en actrices zijn tevens en eigenlijk vooral musici. Ze brengen Russische muziek ten gehore, onder meer van Aleksandr Borodin en ook het lied Those Were the Days van Mary Hopkin. Van de oorspronkelijke tekst is eigenlijk in deze muziektheatervoorstelling niet veel bewaard gebleven, slechts tekstflarden. De bediende Firs is verdwenen, bijvoorbeeld.
De personages verschijnen rondom Ljubov als in een nachtmerrie. Ze zijn als clowns met witte gezichten en rode dopneus. Ze fluisteren tekstflarden in haar oor, zoals ‘Ze probeerde zichzelf te vergiftigen’, ‘Op 22 augustus zal de kersentuin worden verkocht’ en ‘Hoe was Parijs? Geweldig!’ De slotwoorden zijn in dit opzicht veelbetekenend: het gaat om herinneringen die vergeten moeten worden. Herinneringen zijn spookbeelden.
Met de zogenaamde ‘radicale’ bewerking van deze Kersentuin heb ik veel moeite. Er zitten prachtige beelden in, bijvoorbeeld als Ljubov haar geld weggooit als een regen van glitter en glinster. Ook wordt tragisch duidelijk dat Ljubov door haar verkwistende gedrag het onheil over zichzelf heeft afgeroepen. Maar de voorstelling telt te veel bizarre en naar eigen smaak opgediste beelden dat het zicht op de kersentuin langzaam geheel verdwijnt.
Vooral de herhalingen speelt de kwaliteit parten. Het laatste kwartier is een eindeloze herhaling van fluisterend uitgesproken zinnen, als in een nachtmerrie. De voorstelling geeft veel op zich boeiende spookbeelden en biedt een mooi zicht op de betekenis en de tragiek van herinneringen, maar als geheel is het onevenwichtig en ontbreekt een dramaturgische krachtige verhaallijn. Aan het begin weet je al te veel over het slot.
Foto: Kurt van der Elst
Juul Vrijdag
Laurien van Rijswijk
Tim Hammer
Uitvoering muziek:
Eva Traa (viool)
Beppie Schalken (trombone)
Alexander Schuitema
muzikale leiding: Tijn Wybenga
regie: Mart van Berckel
dramaturgie: Florian Hellwig
decor: Vera Selhorst
kostuums: Eleftheria Lavdaki
productie: Anne-Minke Meijer
Meer info over deze voorstelling op Theaterencyclopedie.nl
data van Theatercollectie: Allard Pierson/Stichting TIN
Een jaar na de bewerking van Tsjechovs Meeuw door Ilja Leonard Pfeijffer, pakt Toneelgroep Maastricht uit met een herwerking van De Kersentuin. Dit keer zorgde Jibbe Willems, de andere huisauteur van het gezelschap, voor de tekst. Zijn wat eenduidige interpretatie wordt door regisseur Michel Sluysmans nog eens dik in de verf gezet. (meer…)
Stel dat een boer zijn koe melkt en een bus toeristen komt langs: de mensen noemen dat authentiek. Maar stel dat de boer door de plaatselijke VVV betaald wordt om Bella van stal te halen telkens als de toeristenbus aan komt rijden: is dat nog authentiek? (meer…)
Stel, je bent theatermaker en woont aan een kersenboomgaard. Dan is het niet verwonderlijk dat de wens bij je opkomt om eens De kersentuin van Tsjechov te maken. Maar ja, voor een geslaagde subsidieaanvraag heb je meer nodig dan een toevallige wens. (meer…)
In elk van de grote stukken van Anton Tsjechov is er een feest. Een afscheidsfeest. Daarna hoor je een pistoolschot, gaat iedereen naar huis, wordt een manuscript verscheurd. Of zijn het huis en de gronden verkocht. Zoals in De kersentuin, zijn laatste stuk. Er wordt bij Stan lang achter de ramen gedanst, het kappen van […]
Elke mening is er een. Ik deel bovenstaande mening niet. Zelden zagen wij een voorstelling waarin theater en muziek zo goed op elkaar aansluiten en acteurs en muzikanten bijna inwisselbaar waren. Een kersentuin is niet een interpretatie van ‘De kersentuin’, maar het vervolg erop, 20 jaar later: Firs is dan allang dood en begraven. Juul Vrijdag zet de rol van Ljubov in het verpleegtehuis erg geloofwaardig neer, de blik van een dementerende is onmiskenbaar, de greep naar de handtas onderstreept dit. De scene waarin de woorden en zinnen uit haar verleden haar keer op keer toegesfluisterd worden zijn een erg krachtige verbeelding van de hallucinaties waarmee de ouder wordende mens te kampen heeft. De verdere omlijsting met een “all you need is love” jasje vanuit decor en spel maakt de voorstelling tot een feestje. De muziek vult aan en creeert sfeer en onheil. Al met al, een heerlijke voorstelling die ik iedereen wil aanbevelen. En hoewel in de brochure staat dat je ‘De Kersentuin’ zelf niet hoeft te kennen, is het zeker leuker als je die wel ooit gezien hebt.