In 1892 vochten twee vrouwen een duel uit in Vaduz, de hoofdstad van Liechtenstein. Het gevecht tussen prinses Pauline von Metternich en gravin Anastasia Kielmannsegg is de geschiedenis ingegaan als het eerste geëmancipeerde duel aller tijden. Aan het duel op het rapier kwam geen man te pas: ook de getuigen waren vrouwen. Agata Maszkiewicz en Pauline Paolini gebruiken het gevecht voor een performance die zowel een hommage is aan het historische duel als aan vrouwen die zich ingevochten hebben in vanzelfsprekende mannendomeinen. Ze laten ook een equivalent voor twee vrouwen van nu zien. Duel maakt deel uit van het Maastrichtse festival Musica Sacra, dat dit jaar als thema ‘Vergelden, vergeven, verzoenen’ heeft. Dus dat past goed.
Wat de aanleiding was voor het gevecht, en wie de winnaar was, is niet bekend. En je kunt natuurlijk vraagtekens zetten bij het feministische gehalte ervan: de vrouwen kopieerden de gestileerde mannenagressie. Maar ze deden toch maar wat altijd voorbehouden was geweest aan mannen. Dat ze zonder bovenkleding schermden, was niet feministisch, maar had een duidelijke reden: als een van de duellisten stierf, kwam dat vaak niet door de wond van het wapen op zich, maar door de infectie van de wond door het contact met kleding. Barones Lubinska drong daarop aan. Zij had geneeskunde gestudeerd, wat ook al uitzonderlijk was in de negentiende eeuw.
Maszkiewicz en Paolini beginnen schermend, op een manier die niet meteen doet denken aan grondige training. Op het scherm achter op het toneel verschijnen passende teksten als ‘Honour’, ‘Rules’ en ‘Defence’. Bij ‘Weapon’ laten ze hun sabel op de punt op hun vinger balanceren. ‘Distance’ is aanleiding voor een tango, waarbij de afstand tussen de dansers inderdaad voor een andere relatie zorgt. Zo benaderen ze het duel vanuit speelse invalshoeken, ook de erotische. Wat nog steeds geldt, is dat vrouwen die onbekommerd met blote borsten hun publiek tegemoet treden, een vrijgevochten indruk maken.
Via twee laptops communiceren ze met elkaar en met het publiek. Als er eigenschappen op het scherm geprojecteerd worden, lijken de eerste termen te horen bij de schermende adellijke dames van meer dan een eeuw geleden (hot blooded ‒ catholic), maar ze gaan steeds meer over de performers van nu (hot chick ‒ sexy motherfucker). Als de een een dansje doet, vaak tamelijk maf, geeft de ander commentaar via de laptop (I miss some action ‒ I miss some chicka boom ‒ more fishy ‒ less cocky ‒ for Pina ‒ for Margaret Thatcher). Als ze elkaar beschilderen komt Paolini heel dichtbij Frida Kahlo; nog zo’n monument. De muziek is veelzijdig en werkt mee aan het tongue-in-cheeckgehalte: van een nocturne van Chopin tot de soundtrack van Excalibur, Duelling banjo’s en Icona Pop.
Uiteindelijk sterft er een ‒ daar kan ook dr. House niks aan veranderen. Duel is een vermakelijke verwerking van een mijlpaaltje in de geschiedenis van de vrouwenemancipatie.
Foto: Jakub Wittchen
