Er hangt een activistisch sfeertje in Carré deze avond. Dat begint al met het voorprogramma. De Britse protestzangeres Grace Petrie brengt hierin onder meer een felle aanklacht tegen Donald Trump en een nummer over de verderfelijke effecten van het patriarchaat (‘And the images that fucked you / are a patriarchal structure’). Dat laatste vormt ook het belangrijkste mikpunt van de comedyshow van Hannah Gadsby, die met luid applaus door haar Nederlandse fans begroet wordt. In ruim anderhalf uur levert ze een puntgaaf betoog af tegen de mannelijke blik die onze wereld beheerst en beperkt, dat ook nog eens ontzettend grappig is.
Dat de Australische Gadsby (41) een vakvrouw is, wisten we al dankzij haar vorige show Nanette, tevens haar grote doorbraak. Ze liet daarin een onschuldig ogende reeks grappen over haar jeugd in Tasmanië en haar lesbische geaardheid naadloos overgaan in een felle aanklacht tegen de vrouwonvriendelijkheid van kunst in het algemeen en comedy in het bijzonder. De conclusie: ze kon maar beter stoppen met grappen maken, want ze marginaliseerde zichzelf en de sociale positie van lesbische vrouwen er alleen maar verder mee.
Godzijdank deed Gadsby dat niet echt en in haar nieuwe programma Douglas legt ze haar critici, die haar ervan betichtten het genre comedy te misbruiken om haar publiek te ‘lecturen’, nog eens fijntjes uit dat het natuurlijk allemaal een bewust spel was met conventies, waarmee ze aan het denken wilde zetten. Het commentaar dat wat zij deed in Nanette geen ‘echte comedy’ was, ontmaskert ze overtuigend als een zoveelste poging van de mannelijke sekse om de vrouwelijke stem het zwijgen op te leggen. Want als mannen geen inhoudelijk verweer hebben, pakken ze je op de vorm: de manier waarop je je aanklacht presenteerde was verkeerd.
En laat die vorm nu juist Gadsby’s grootste troef zijn. Niet alleen weet ze in Douglas op indrukwekkende wijze grappen, persoonlijke verhalen en vlammende betogen met elkaar te vermengen, ze slaagt er ook opnieuw in om vorm en inhoud geraffineerd samen te laten vallen. Haar autisme vormt daarbij dit keer de basis.
Door dat autisme heeft Gadsby een ander perspectief op de wereld en gaat het vaak mis in de dagelijkse communicatie tussen haar en ander mensen, zoals een hilarische anekdote over de ontmoeting met een man in het park laat zien. Maar die andere blik biedt ook een opening tot kritiek op het eenzijdig mannelijke perspectief waar alle vrouwen voortdurend mee geconfronteerd worden. Waarom heet de pil bijvoorbeeld de pil? ‘Because men don’t like to mix our business with their pleasure’, zegt Gadsby. En toch ook vreemd dat wanneer vrouwen emotioneel zijn dat ‘hormonal’ wordt genoemd, terwijl we bij mannen zeggen: ‘Boys will be boys’.
Net als in Nanette speelt ook in Douglas de kunstgeschiedenis een prominente rol, waarbij Gadsby dit keer ook visuele ondersteuning heeft meegebracht. Op een groot scherm achter haar presenteert ze een hele reeks schilderijen uit met name de Renaissance en de barok, die steeds opnieuw pijnlijk aantonen dat de man het perspectief bepaalde. Het terugkerende commentaar van Gadsby: ‘This was a decision’. Met andere woorden: we zien niet de wereld zoals die objectief was of is, maar een welbepaalde (mannelijke) blik daarop.
Je zou tegen de shows van Gadsby kunnen inbrengen dat ze nogal preken voor eigen parochie. Dat is zeker waar, maar juist haar werk laat zien dat dat ook iets goeds kan zijn. Gadsby’s vlijmscherpe analyses bieden haar toeschouwers concrete handvatten om de situatie waarin ze verkeren te doorzien. Op die manier kunnen ze er ook makkelijker tegen in verzet komen. Het is comedy als empowerment, een variant die we in Nederland nog te weinig kennen en die zondermeer meer navolging verdient.
Foto: Ben King
