In eerste instantie lijkt Do you know this song? vooral een nostalgische terugblik op het jeugdige gezinsleven van maker Mallika Taneja. De voorstelling wint echter gestaag aan politieke en emotionele gelaagdheid.  

In Frascati 1 zitten we eens niet op de tribune, maar op de vloer, aan weerszijden van een lange gelijkvloerse catwalk, die is bezaaid met poppetjes. Het zijn van die hele simpele poppetjes die iedereen kan maken: je pakt een prop papier, legt daar een stuk stof overheen en bindt dan het ‘hoofd’ af, waardoor de rest van de stof als een gewaad naar beneden komt te hangen. Het biedt een ietwat macaber openingsbeeld om er zo veel bij elkaar te zien.

Performer en maker Mallika Taneja, die twee jaar geleden op SPRING Festival indruk maakte met de videoperformance Allegedly, begint de voorstelling zacht en vriendelijk. Ze deelt met ons herinneringen aan haar gezinsleven toen ze nog kind was, en schetst het beeld van een familiebijeenkomst met talloze ooms, tantes, neven en nichten (ze legt ons uit dat er in haar moedertaal verschillende namen zijn voor alle soorten tantes, maar dat die in het Engels alleen maar allemaal ‘auntie’ kunnen worden genoemd).

Zang speelt op die bijeenkomst een belangrijke rol. Bij aanvang krijgen we een liedboekje in de handen gedrukt, en regelmatig vraagt Taneja of we een passage mee willen zingen. Zij zelf neemt de lead en verwisselt zich daarvoor in verschillende gedaantes: van een jonge versie van zichzelf tot een tante met de uitstraling van een diva. Dat levert een gezellige sfeer op, maar het verhaal dat zo ontstaat voelt ook wat te particulier, alsof je naar iemands oude familievideo’s aan het kijken bent. Ook de archetypische manier waarop Taneja de personages neerzet begint op een gegeven moment te vervelen.

Maar dan gebeurt er iets interessants. Geleidelijk aan dringt het idee zich op dat de archetypes bewust worden ingezet, om de beperkende, traditionele rol van vrouwen in de Indiase samenleving te onderstrepen. In een mythologisch verhaal dat Taneja in het kader van de liederen vertelt is het hoogste doel voor de heldinnen het huwelijk, waarbuiten een gelukkig leven überhaupt niet denkbaar is, en Taneja’s moeder wordt neergezet als een vrouw die zichzelf haar hele leven lang heeft weggecijferd om het haar kinderen en man naar de zin te maken.

In een emotioneel verpletterende scène leest Taneja een brief van haar moeder voor, waarin die zich alleen maar in moederlijke zorg uitdrukt: eet je wel genoeg, zorg je goed voor jezelf, ben je wel gelukkig? Terwijl Taneja de woorden hoort, snoert ze met enige verbetenheid een nieuw popje in elkaar: de brief zelf dient als de prop van het hoofd, waardoor de vrouwelijke stem letterlijk de mond wordt gesnoerd. De maker onderstreept zo de werking van het intergenerationeel doorgeven van genderrollen: omdat haar moeder zich nooit kwetsbaar heeft opgesteld, altijd haar eigen pijn heeft verbeten, ten dienste van alle anderen, is het voor haar dochter ook niet eenvoudig.

Als die thematiek eenmaal duidelijk is ingezet begin je ook met andere oren naar de songs te luisteren, die vaak over een zoektocht naar bevrijding gaan. In een dialooglied aan het slot roept Taneja haar moeder aan om haar haar vader, haar kindertijd, haar dromen terug te geven, maar de moeder vertelt haar dat haar kindertijd verloren is, haar dromen gebroken. Op de laatste wanhopige oproep van de dochter volgt slechts stilte: de stem van de moeder is er niet meer, ze heeft nooit echt gesproken.

Het troostrijke einde kwam voor mij te abrupt en ondermijnt daarmee de zorgvuldig opgebouwde thematiek een beetje. Maar tot die tijd is Do you know this song? een bijzonder gelaagde ode aan alle vrouwenstemmen die niet hebben geklonken, en alles wat daarmee verloren is gegaan.

Foto: Maximilian Borchardt