Wie naar ‘Zwart vierkant’ van Malevitsj kijkt, kan ervoor kiezen om een zwart vierkant te zien. Net zoals je door het dorpje Schermerhorn kan lopen, zonder meer te zien dan een dorp. Maar wie goed kijkt ziet geen dorp, geen zwart vierkant. Wie goed kijkt ziet verval, liefde, stil verzet.

Net als een schilderij, ontdekt je een dorp het beste van buiten naar binnen. Er zijn vier wegen die naar de kern van Schermerhorn leiden: Oostmijzerdijk, Oosteinde, Zuidje en Westeinde. De wegen vormen een kruis, ze komen samen in het midden van het dorp, bij de kerk. En bij ’s Lands Welvaren; het dorpscafé.

In Schermerhorn is het gebruikelijk om elkaar te begroeten op straat. De bewoners van Westeinde delen een krant, gedurende de dag gaat hij de huisnummers af, slechts één van hen mag de kruiswoordpuzzel invullen. Zo gaat dat. De mensen zijn voorzichtig met open vuur: in 1699 legde een enorme brand 63 huizen van wat nu Westeinde heet, volledig in as.

Ter voorbereiding van Dit is geen dorp – een theatrale wandeling door Schermerhorn, een klein dorpje in de Noord-Hollandse streek Kennemerland ­– zijn theatermakers Lusanne Arts en Marlies Bosmans een maand lang in Schermerhorn gaan wonen en hebben ze de bewoners leren kennen. Ze confronteerden hen met het zwarte vierkant van Malevitsj, en probeerden de gebruiken te doorgronden die het dorpsleven voor hen betekenis geven.

De wandeling begint aan de rand van het dorp, bij Westeinde, en eindigt een kleine kilometer verderop bij het café. Onderweg zijn er verschillende haltes waar korte scènes plaatsvinden: variërend van een theatrale stoomcursus suprematisme, tot poëtische flarden monoloog die gebaseerd zijn op gesprekken met dorpsbewoners. De scènes spelen zich af aan het water, in oude scholen, achter de ramen van de huizen en in de tuinen.

De parallel met ‘Zwart vierkant’ vormt daarbij de leidraad. Dit is geen dorp is een uitnodiging om verder te kijken dan wat er zich aan de oppervlakte afspeelt. Het is ook een oefening in het uitstellen van duiding, het toelaten van associaties en onzekerheid. Niet bij elk beeld dat je in deze voorstelling passeert hou je halt, soms loop je eraan voorbij zonder dat je het goed in je op kan nemen. Dan moet je het doen met wat je hebt. Een aanzetje, een fragment.

Arts en Bosmans hebben hun bevindingen vertaald in beeldende scènes en poëtische taal. Grote kracht van Dit is geen dorp zit bovendien in de dosering: zorgvuldig vullen ze je hoofd met losse beelden, ideeën en flarden van verhalen – zonder het daarbij tot een sluitend geheel dicht te willen timmeren. Ze vertrouwen, terecht, op de zeggingskracht van de beelden die ze oproepen en laten de toeschouwer verbindingen leggen.

Rokende gebouwen en zwarte sluiers die wapperen in de wind, doen denken aan die grote brand, die hier wellicht nooit helemaal zal uitdoven. Een verkeersspiegel plaatst een kader om een stukje Schermerhorn, zoals Malevitsj een kader om zijn vierkant plaatste en het daardoor betekenis gaf. Het café daarnaast is gesloten, ’s Lands Welvaren ligt er melancholisch bij in de inmiddels aanhoudende regen. Het is een prachtig en treurig slotbeeld.

Foto: Moon Saris