Grensgebied. Land tussen twee landen in, een gebied om te passeren, niet om te blijven. Zoals het strand grensgebied is tussen land en zee. Het heeft verder geen functie, geen bedoeling. Maar niettemin is het cruciaal, en alom vertegenwoordigd op alle mogelijke schalen. En daar, in dat grijze gebied, doemt ineens een figuur op – in de verte, nog ver achter de hekken die het meest naar achter liggen. Af en toe horen we zijn ademhaling versterkt over de speakers; hij hijgt, hij rent. Hij vlucht.

Dead End is de eerste productie in een drieluik die het muziektheatergezelschap Via Berlin wil maken over illegaliteit. Op de voorgrond zien we een uitgestrekte, smalle houten strook met aan weerszijden twee zeecontainers. Daarop verspreid staat een uitgebreid assortiment aan slag- en snaarinstrumenten.

En daarachter: het adembenemende panorama van strand en zee, wat deze locatie (strandpaal 18, Oosterend) tijdens het Oerol Festival zo gewild maakt. Het is een locatie waar je maar weinig aan moet toevoegen, hebben gelukkig ook de makers van deze voorstelling gevonden. Op de achtergrond zien we een drietal stellages van hekken, uitgestrekt over het hele zichtveld.

Sytze Pruiksma is de grenswachter, wiens onheilspellende oplettendheid zich in eerste instantie uitsluitend uit in de muziek die hij maakt. Een sterk gevonden abstrahering, als we de vreemdeling (Gerindo Kartadinata) over hekken zien klimmen, opgejaagd door een vooralsnog onzichtbare vijand. Langzaam maar zeker – soms zelfs tergend traag, voert de spanning op, tot Kartadinata het laatste hekwerk voorbij is. Dan staan wachter en illegale, jager en opgejaagde, vertrouwd en vreemd, lijnrecht tegenover elkaar. Een uitdagend spel in stilte volgt, dat ineens een zeer verrassende wending neemt – een cruciaal moment dat de voorstelling precies nodig had.

Vorig jaar berichtte deze site dat het gezelschap de Charlotte Köhler Prijs 2014 kreeg uitgereikt, onder meer omdat de Adviescommissie Theater van het Prins Bernhard Cultuurfonds vond dat de gelijkwaardige positie van tekst en muziek die het gezelschap hanteert, leidt tot ‘aansprekend en ontroerend muziektheater’. Dat het gezelschap van meerdere markten thuis is, bewijst deze (op een Franse scheldkanonnade na) tekstloze voorstelling.

Dead End is meer dan een mooi muzikaal en beeldend portret. Het is een voorstelling over xenofobie, het doet denken aan hedendaagse asielbeleidkwesties of vluchtelingen die met gevaar voor eigen leven op een boot de overtocht naar Europa maken. Het is hoogst actueel, gegoten in theatrale en muzikale esthetiek.

Het is de eerste regie van Dagmar Slagmolen bij het gezelschap, die samen met muziekdramaturge Rosa Arnold de artistieke kern van het gezelschap vormt. Met Dead End leverde Via Berlin knap werk af, dat je bovendien als toerist op het eiland meteen op je plaats zet.

Foto: Ben van Duin