Martijn Fischer is de opvolger van Pierre Bokma in de theaterreeks De Verleiders. Vanaf 10 oktober is hij te zien in het vierde deel Slikken én stikken, over de zorg. Afgelopen najaar werd bekend dat Pierre Bokma zich terugtrok uit de theaterreeks omdat hij zich voor langere tijd aan NTGent verbindt. Bokma is deze zomer […]
Achteraf vraag ik me af of die meneer die in Carré naast me zat tijdens de voorstelling van De Verleiders over #niksteverbergen misschien zelf voor de AIVD werkte of op het ministerie van Binnenlandse Zaken en Veiligheid. Hij had z’n hele familie meegebracht en hij lachte veel, en hard, meer dan ik, en soms op momenten dat ik nog niet eens door had dat iets grappig of onverwachts was.
Dat is me wel vaker gebeurd bij De Verleiders. Er zitten grote groepen in het publiek die heel veel meer van de materie weten. Door hun lachen besef je soms pas hoe raak sommige grappen zijn over de banken of de gezondheidszorg. Ook nu bij de voorstelling over privacy en de falende bescherming tegen schending van je privacy zijn er op een zonnige zondagmiddag tussen de 1200 bezoekers van het stampvolle Carré blijkbaar mensen die veel meer van het onderwerp afweten, die hun kennis willen delen, die toespelingen beter begrijpen, relaties beter doorzien. En die intussen een kostelijke en ook leerzame middag hebben. Net als ik trouwens, ook al ken ik de vele door De Verleiders gebruikte termen en leuzen lang niet allemaal.
Het is bijna een wonder hoe De Verleiders jaar na jaar de ene na de andere voorstelling uitbrengen die op een amusante manier een dringend maatschappelijk probleem aan de orde stellen, zoals de vastgoedfraude, onnodig medicijngebruik of de particuliere geldcreatie, en daarmee een enorm groot publiek bereiken. Soms heeft een voorstelling maatschappelijke of politieke gevolgen, komt er bijvoorbeeld een onderzoek, zoals naar de ongecontroleerde creatie van geld door de banken. In ieder geval word je aan het denken gezet, je kan beslissen minder pillen te slikken, je kan een andere bank nemen en in elk geval zal je voortaan veel meer op je hoede zijn.
Het helpt dat de teksten – van George van Houts en Tom de Ket – zo voortreffelijk zijn, en de acteurs – naast Van Houts en De Ket Leopold Witte, Victor Löw en Pierre Bokma – tot de beste behoren die er in Nederland te vinden zijn. Ze storten zich bijna te fanatiek op hun onderwerp, maar hebben er ook geen enkele moeite mee zichzelf op de hak te nemen, bijvoorbeeld als ze het hebben over hun tumultueuze optreden als onheilsprofeten bij De Wereld Draait Door, waar ze veel kritiek op kregen.
Hun nieuwste aflevering gaat over de bedreiging van onze privacy en heet #niksteverbergen. We zien een staatscommissie Privacy aan het werk, waarin vijf mensen de hele maatschappij moeten vertegenwoordigen. Een vlotte manager uit het bedrijfsleven (Witte), een straffe militair die is ingevoerd in de geheime dienst (Van Houts), een wazige cultuurfilosoof namens de wetenschap (De Ket) en zomaar een willekeurige, ruwe arbeider die als de spreekwoordelijke kanarievogel in een mijnschacht mag optreden (Löw). Pierre Bokma speelt ingehouden de vrouwelijke voorzitter van de commissie, die blijkens een telefoongesprek op vertrouwelijke voet staat met Mark Rutte en zich laat inpalmen door de manager, die haar verleidt, omdat hij vermoedt dat zij weleens de toekomstige minister van Economie zal kunnen worden.
Het is een mengsel van soap, thriller, stand-upcomedy, leerstuk, cabaret, politiek drama en klucht. Effectief en bijna onzichtbaar geregisseerd door Aat Ceelen, eenvoudig en doeltreffend vormgegeven door Michiel Voet: we zien een lange tafel en de rijdende bureaustoelen die ook in de vorige afleveringen een grote rol speelden. Door een matglazen raam zijn scènes zichtbaar die zich op de gang of in de heren-wc afspelen. Videobeelden (Michiel Voet en Mark Thewessen) zijn fraai maar tot een minimum beperkt.
De woorden moeten het doen en die doen het ook. We horen onheilspellende verhalen over wat er met onze geheimste geheimen gaat gebeuren: ‘We denken dat we googelen, maar we worden gegoogeld.’ Ook de leden van de privacy-commissie chanteren en bedreigen elkaar met hun uitgelekte geheimen. Laat staan wat giga-ondernemingen als Google of Facebook er mee kunnen. De Verleiders laten zien hoe we uit hebzucht of alleen maar gemakzucht nonchalant worden. De leden van de commissie hebben elkaar in de tang en conformeren zich daardoor maar al te gemakkelijk aan de eisen die de regering stelt en die uiteindelijk door het bedrijfsleven worden gedicteerd.
Het publiek doet zelf ook mee: Als je niets te verbergen hebt, hebt je ook niets te vrezen, scanderen wij op bevel stelselmatig. Een enkel opstandig commissielid die slim denkt te zijn wordt alsnog hardhandig uit de weg geruimd. De kanarie is verdwenen. Dan kan Pierre Bokma als de voorzitter van de commissie ten slotte verward het gewenste verslag uitbrengen. Maar haar eigen teleurstelling als mens komt er steeds doorheen: ‘Like me!’ is haar laatste wanhoopskreet.
Zoals altijd zijn De Verleiders niet tevreden met het massale slotapplaus, ze nemen nog even extra tijd om ons een paar concrete tips te geven hoe we de ergste uitwassen van de privacy-schending kunnen voorkomen en nog iets van onze integriteit kunnen proberen te bewaren. Hoe zinnig kan grappig zijn!
Foto: Raymond van Olphen
