Het kloppend hart van menig dorp in de winter is de ijsbaan. Of beter: wás de ijsbaan. Nu de winters niet meer zijn wat ze ooit waren vervagen de herinneringen aan de plek ‘waar je mag vallen en weer opstaan, waar iedereen gelijk is’. Deze nostalgische verzuchting klinkt in het begin van Under wetter, In perfekte simmerjûn op de iisbaan, de grote locatievoorstelling van Tryater en Ivgi&Greben. (meer…)
Het gebeurt ergens halverwege de eerste helft, tijdens het eerste spectaculaire nummer waarbij de paarden betrokken zijn. De ruiters halen bloedstollende acrobatische toeren uit op de in cirkels rondrennende dieren. Ze kruipen eronderdoor, maken een soort salto, draaien zich op de rug van het paard om. Terwijl de Friese paarden in volle galop voortdraven voel je de spanning bij het publiek. Als hier ergens iets fout gaat is er geen vangnet. Maar waarom zou het fout gaan? Het zijn door en door getrainde artiesten die zo’n beetje vergroeid zijn met hun dieren.
En toch gaat het mis. In volle vaart, met twee mannen op zijn rug, verstapt een paard zich en stort ter aarde. Een siddering trekt door de duizenden toeschouwers. Iedereen houdt de adem in. Hoe ernstig is het? Een van de berijders lijkt onder het paard terechtgekomen te zijn. Toegesnelde helpers hijsen het paard overeind. Kreupel wordt het dier naar een uitgang begeleid. De artiest in kwestie lijkt niets te mankeren. We slaken een zucht van verlichting.
Ondanks dit incident wordt de show voortgezet. Hoewel alle spelers zich toch ook rot geschrokken moeten zijn is dat aan niets merkbaar. Het tekent het professionele karakter van de megaproductie De stormruiter, die met meer dan honderd paarden, tientallen acteurs, een koor, een band en honderden medewerkers het hoogtepunt moet worden van het toch al zo succesvolle Leeuwarden-Fryslân 2018 Culturele Hoofdstad.
Getalsmatig is de voorstelling dat in ieder geval. Alle tweeëntwintig voorstellingen zijn al lang en breed uitverkocht, wat het totaal aantal bezoekers op zo’n slordige 100.000 brengt. Bij de première zaten daar koning Willem-Alexander en zijn moeder prinses Beatrix bij. De laatste ook qualitate qua, ze is immers beschermvrouwe van de Koninklijke Vereniging Het Friesch Paarden-Stamboek, de vereniging die de belangen van het Friese paard beheert.
Dat Friese paard speelt een grote rol in de voorstelling, maar minder prominent als in Faderpaard, de voorstelling die regisseur Jos Thie vier jaar geleden op dezelfde plaats maakte. De kracht en de gratie, die volgens Thie het Friese paard tot het ideale theaterdier maken, worden in De stormruiter ondergeschikt gemaakt aan het verhaal over de strijd tegen het water. Hoewel gesitueerd in de achttiende eeuw zou je het een actueel thema kunnen noemen, in deze tijden van klimaatverandering en een stijgende zeespiegel.
De klimaatsceptici worden dan vertegenwoordigd door het behoudende deel van de dorpsbevolking die menen dat het niet zo’n vaart zal lopen. Maar de jonge ambitieuze dijkgraaf Hauke Haien (Jelle de Jong) heeft het tot zijn missie gemaakt om de oude dijk te vervangen door een nieuwe. Na eerst een polder gerealiseerd te hebben staat hij erop dat nu de oude dijk wordt aangepakt. Het volk mort. Er is toch al een eeuw geen springvloed meer geweest? Kom, laat ons genieten van wat we hebben.
Doorheen dit verhaal van vooruitgang versus behoudzucht speelt een ander verhaal, vol van volksoverlevering, bijgeloof en magische krachten. Daaraan ontleent de voorstelling haar titel. De stormruiter is de geest die voortjaagt als een wervelwind, een mistvlaag.
In de enorme hal van het WTC Expo zitten die verschillende elementen elkaar nogal eens in de weg. De paarden blijven makkelijk overeind in dit enorme decor met zijn indrukwekkende, tientallen meters lange achterwand waar woeste wolkenpartijen voortdrijven en beelden van ploegende boeren te zien zijn. Ook de massascènes, met het indrukwekkende koor, zijn spectaculair. Maar veel van de gespeelde scènes komen niet voldoende uit de verf in de grootsheid van de omgeving.
Een klasse apart is Ellen ten Damme, die eerst als wilde zigeunerin al een prachtige vertaalde versie van Bizets ‘L’amour est un oiseau rebelle’ ten gehore brengt en later laat zien dat het wel degelijk mogelijk is om in zo’n gigantische ruimte de aandacht op te eisen.
Ook wat de vijf begeleidende muzikanten van Wëreldbänd laten horen is fenomenaal. De volledige duur van de voorstelling voorzien ze deze van een soundtrack, waarbij ze putten uit vele bronnen. Van Middeleeuwse volksmuziek tot klezmerachtige deuntjes, van Keltische folk tot minimale instrumentatie.
Maar het zal niet verbazen dat het twee paarden en hun berijders zijn die zorgen voor het absolute hoogtepunt van De stormruiter. Het liefdesduet, dat ook al eerder te zien was in Faderpaard, waarbij ze zachtjes neervlijen, is van een absolute schoonheid. Daarin ontmoeten inderdaad kracht en gratie elkaar op een zelden vertoonde manier.
Na het slotapplaus kon Jos Thie meedelen dat het vóór de pauze gevallen paard ondertussen onderzocht was en gelukkig niets meer dan een kneuzing had opgelopen. Wederom slaken we een zucht van verlichting.
Foto: Ruben van Vliet
Hoe kunnen ze nou in volle galop voortdraven? Galop en draf zijn twee verschillende gangen bij een paard.