Wie houdt van showdans of nieuwsgierig is naar moderne dans van over de oceaan, moet gaan kijken naar ‘Bodytraffic’s European Premiere’ tijdens het Holland Dance Festival ***
’s Lands bekendste man cave is het, en het laatste politieke bolwerk waartoe vrouwen nog niet zijn doorgedrongen: het Torentje op het Binnenhof, de werkkamer van de minister-president. Constateert politiek historica en theatermaker Eveline van Rijswijk. Het is hoog tijd dat voor het eerst in de geschiedenis een vrouw het Torentje betrekt en Nederland gaat leiden, betoogt ze in haar onewomanshow De première.
Honderd jaar actief vrouwenkiesrecht in Nederland – de wet trad in werking op 28 september 1919 – is voor historica Van Rijswijk aanleiding alle archieven overhoop te halen op zoek naar feiten over vrouwen in de politiek. Passief kiesrecht bestond al twee jaar eerder: vanaf 1917 mochten vrouwen zich verkiesbaar stellen. Zo betrad Suze Groeneweg van de sociaal-democratische SDAP in 1918 als eerste vrouwelijk lid de Tweede Kamer. Daarbij deed zich wel het praktische probleem voor dat het parlementsgebouw geen damestoilet bezat. Tja, en dan kunnen vrouwen nergens plassen. Voor Groeneweg werd daarom speciaal een wc gebouwd.
Zo leidt Van Rijswijk haar publiek door de geschiedenis van vrouwelijke politici in een show die het midden houdt tussen college en cabaret. In een strak, knalroze ‘mannenpak’, een pantalon met colbert, maar wel op hoge hakken, lepelt Van Rijswijk feiten en anekdotes op met een mengelmoes van humor en verontwaardiging. Ze heeft een spreekgestoelte tot haar beschikking, een kleine bank en een projectiescherm. Daarop verschijnt een schat aan historische filmpjes, interviews en journaalbeelden. Suze Groeneweg die in 1918 het Binnenhof betreedt; maar ook straatinterviewtjes met mannen en vrouwen in de jaren vijftig, die negatief reageren op de vraag of het oké is als getrouwde vrouwen buitenshuis werken.
Wat Van Rijswijk betreft had Marga Klompé, in 1956 de eerste vrouwelijke minister, beslist de papieren om minister van Buitenlandse Zaken te worden, of misschien zelfs minister-president. Ze werd echter minister van Maatschappelijk Werk: een positie die veel gepaster werd gevonden voor en vrouw.
De deelname van vrouwen aan de politiek is per definitie lager dan die van mannen. Dat is eenvoudig te bewijzen aan de hand van percentages vrouwen in politieke organen. Van Rijswijk betrekt geregeld het publiek bij haar betoog door vragen te stellen aan de zaal, quizjes te doen met het publiek en het te verzoeken om commentaar.
Met behulp van een Per Seconde Wijzer-achtige quiz toont Van Rijswijk aan dat mannen menen over vrouwelijke politici zomaar alles te mogen zeggen wat hen voor de mond komt. Zo meent voetbalcommentator Johan Derksen de bedprestaties van burgemeester Femke Halsema te kennen: ‘Veel discussiëren, weinig neuken.’
De première is een aaneenschakeling van geestig geformuleerde feiten die Van Rijswijk met overtuiging de zaal inslingert. Haar vraag: wanneer betreedt de eerste vrouwelijke premier eindelijk het Torentje? Minder geslaagd is dat, nu ze zogezegd toch de aandacht heeft, in haar betoog allerlei niet-politieke uitstapjes maakt naar ander onrecht dat vrouwen wordt aangedaan. Zo komt aan de orde dat werkende vrouwen werden ontslagen zodra ze trouwden, en dat vrouwen tot voor kort geen Prinses Carnaval mochten worden.
De verontwaardiging van Van Rijswijk is begrijpelijk en geestig, maar ook een beetje eendimensionaal. Je wedstrijd als comedian is bij een voorstelling als deze bij voorbaat gewonnen voor een publiek dat vrijwel integraal uit vrouwen bestaat. Zo is er geen ruimte voor vrouwelijke zelfkritiek, of voor de vraag wat vrouwen zelf anders zouden kunnen doen; het zijn de mannen die vrouwen er niet tussen laten.
Na afloop van de voorstelling is er in debatcentrum De Balie een nabespreking met PvdA-politicus Lilianne Ploumen, met Zehrâ Sariaslan, PvdA-raadslid in Harderwijk en met Van Rijswijk zelf. Probleem aan zo’n forumpje van gelijkgestemde geesten is dat ze elkaar onvermijdelijk enorm gelijk zitten te geven in hun gemeenschappelijke verontwaardiging over de gemankeerde rol die vrouwen (mogen) spelen in het politieke strijdperk. Dat is een nogal overbodige toevoeging aan een voorstelling waarin datzelfde op vele manieren effectief wordt gesteld en aangetoond.
Foto: Jan Boeve
