Gaslighting. In 2022 werd het begrip door de The Washington Post een van de ’trendy buzzwords’ van het jaar genoemd. Bij gaslighting verdraait iemand de waarheid om zo een ander steeds meer aan zichzelf te laten twijfelen. Opvallend genoeg is de term afkomstig van de titel van een toneelstuk Angel Street (1938), later verfilmd onder de titel Gaslight.In De Grote Gaslight Meta-Musical gieten theatermakers Maartje Braakman en Mats Hoogland het fenomeen in de mal der musical.

De voorstelling speelt tijdens het Amsterdam Fringe Festival in een schuur op de NDSM-werf. Bij aanvang betreden Maartje Braakman en Mats Hoogland in karikaturale boerenkostuums het podium. Wat volgt is een absurde mini-musical op de melodieën van ABBA. Het verhaal draait om een boerenstel dat elkaar ontmoet op de boerenschool en een gezamenlijke liefde voor het vak Hooikunde ontwikkelt. Binnen twee minuten trouwen ze en starten ze hun eigen boerderij.

Maar al snel slaat de sfeer om. Bauke, de man van het stel, begint zijn vrouw te gaslighten. In het nummer ‘Jij bent een gaslighter’ (op de melodie van ‘Lay All Your Love On Me’) wordt duidelijk hoe Bauke zijn vrouw keer op keer de schuld geeft van zaken waarvan ze zelf geen weet heeft.

Met overdreven Achterhoekse accenten en alle karikaturen van een musical zijn de eerste tien á vijftien minuten van De Grote Gaslight Meta-Musical vooral een slechte parodie. Je denkt de hele tijd: dit is een grap, Frans Bauer komt straks naar mij toe om te zeggen waar de verborgen camera’s staan.

En dan blijkt dat het precies dát is. Wanneer Braakman en Hoogland hun musical willen afronden, komt de ‘technicus’ (Olcay Erbek) boos het toneel op om te klagen dat de voorstelling te kort is voor een Fringe-voorstelling. Op dat moment valt het licht uit en ontspoort de show in een chaotische potpourri van scènes waarin niemand het met elkaar eens is. De schuldvraag wordt steeds heen en weer geschoven. ‘Je bent een prima actrice, Maartje, maar je bent zo’n slechte leugenaar.’

De Grote Gaslight Meta-Musical is een geestige voorstelling gecreëerd door twee talentvolle makers. De spelers lijken echter zo veel plezier te hebben in hun eigen grap, dat het geheel voor mij iets te flauw aanvoelde. Het is een absurde voorstelling die misschien expres ‘slecht’ wil zijn om zo ‘goed’ te worden, maar dat kwam bij mij niet helemaal over.

Hoewel zeker vaak leuk op het moment zelf, vroeg ik me na afloop ook af wat de makers met de voorstelling hadden willen zeggen.  Gaslighten is een groeiend probleem? Gaslighten is niets meer dan een trendy buzzword? Generatie Z is een grote gaslight-bende? Geen idee. En wat heeft ABBA met het manipulatie-fenomeen te maken? Is ABBA een musicalkarikatuur door Mamma Mia? Misschien ben ik ook gewoon expres in de war gebracht. Ben ik er toch weer ingetuind.

Foto: Tim Mai Tan