Haar adellijke vader stond bekend als de ‘gevleesde duivel’ en haar moeder beukte met een bijl de slaapkamerdeur van haar dochter in. Geen wonder dat Judith van Dorth aan het eind van de achttiende eeuw het ouderlijk kasteel zo snel mogelijk met haar liefje wilde verlaten. Maar veel beter werd het niet. In 1799 werd ‘de Freule’ na een ruig en opstandig leven ter dood veroordeeld. Een leven dat een rockmusical waard is.

Op weg naar Het Steengroevetheater fietsen we door de Judith van Dorthstraat. Winterswijk is trots op de Freule. Zij was in de Franse tijd min of meer het orangistische kamp ingerold van de Prins van Oranje, de zoon van de laatste Stadhouder, die naar Engeland was gevlucht, toen de Patriotten met hun Verlichtingsideeën de macht hadden overgenomen. Het kostte haar de kop, nadat ze in een overmoedige bui had geroepen dat alle Patriotten dood moeten.

Het openluchtspektakel in Winterswijk begint met de executie van de Freule, de enige politieke terdoodveroordeling in de Franse tijd. Die opening is behoorlijk spectaculair. Judith wordt geblinddoekt op een door paarden voortgetrokken platte kar naar de executieplek gebracht, waarna zeven militairen het vonnis voltrekken. Volgens de overlevering stak de Freule na deze kogelregen haar arm nog uit de kist en smeekte zij om het genadeschot. Een soldaat voldeed aan die wens. Daarbij vatte de jurk van Judith vlam, die door de soldaten paniekerig werd geblust. Dat laatste verhaal rond de Freule vonden de tekstschrijvers Jasper Verheugd en Jan Tekstra waarschijnlijk iets te gortig, dus dat is maar achterwege gebleven.

Renée van Wegberg, die in 2017 doorbrak met haar hoofdrol in Liesbeth List, de musical, speelt de Freule voorbeeldig. Zij verdrinkt niet in dit gigantische openluchttheater met drieduizend bezoekers, tientallen meters onder de grond, op de bodem van een steenafgraving waar kalk uit de aardkorst wordt gehakt. En dat is knap, want met al die op elkaar gepakte toeschouwers met een (vrijwel) volle maan aan de wolkenloze hemel is het lastig om de sfeer ernstig te houden als daar om gevraagd wordt. Zij heeft van Jan Tekstra een paar mooie ballades in handen gekregen en daarmee kreeg ze de enorme ruimte stil.

Ofschoon de politieke executie de kers op de taart van het verhaal van Judith van Dorth is, heeft regisseur Jasper Verheugd vooral ingezoomd op het felle karakter van Judith, die als een vroege feminist wordt gepresenteerd met bijpassend modern taalgebruik. Zij is opstandig tegen haar ouders (er wordt gesuggereerd dat ze haar moeder heeft vermoord, maar dat ze haar vader financieel in de tang neemt, is zeker), bewust van haar seksualiteit en ook nog eens handig in de mannelijke zakenwereld. Die opzet is een goede keuze, want te veel (oude) geschiedenis zou waarschijnlijk wat lastiger te verteren zijn in deze ontspannen omgeving.

Wat ook sterk overkomt zijn de al dan niet bewuste verwijzingen naar iconische kunstuitingen. Een beetje Les Misérables bij de (mislukte) Oranje opstand van 1799, het Ennio Morricone mondharmonicaatje bij een schietpartij, een vleugje The Shining als moeder met de bijl tekeergaat, en een Roald Dahl-sfeertje in een strenge opvoedingsinrichting. ‘Je bent hier niets meer dan schaamluis.’

De tweede hoofdrol is voor Steyn de Leeuwe, als de niet adellijke Engelbert Crookceus, huisvriend en geliefde van Judith, die echter zijn veel jongere vriendin terzijde schuift als zij zeven jaar opgesloten zit in die inrichting voor ‘moeilijke kinderen.’ De Leeuwe kan uitstekend overweg met de kleine grapjes die in het script zitten. Dat geldt nóg meer voor Dinant Duenk, die met zijn Achterhoekse tongval voor nog wat meer couleur locale zorgt. Duenke speelt de olijke verteller die Crookceus in een gefingeerde rechtszaak laat uitleggen waarom de executie van Judith een farce is geweest. De drieduizend bezoekers worden slim in de rol van jury geduwd. Door de ogen van Crookceus ontrolt zich de biografie van Judith van Dorth en dat werkt uitstekend.

Maar misschien zijn de echte hoofdrolspelers wel de honderdvijftig andere medewerkers: de grote groep figuranten, het enorme koor, de stevige verzameling strijkers en de vier rockers van de band. Dit leger van acteurs en muzikanten, geweldig bij elkaar gehouden door Jasper Verheugd, maken De Freule tot een groot feest.

Foto: Willem van Walderveen