Even lijk je een variant van Winnie uit Happy Days te herkennen in de in slaap gevallen notulist die, heel Beckettiaans, tot haar middel vastzit in een bureaustoel-schrijfbladcombinatie, prompt wakker schrikt en geroutineerd haar dagelijkse mantra opdreunt: ‘Ik ben er nog, dat is een goed teken. Ik ben goed bezig, lekker bezig.’ Haar lofzang op haar geestdodende werk mondt uit in een absurde ode aan ‘de bolling van de b’ en ‘de puntjes op de i’.

Maar dan voltrekt zich een ‘ramp in de dop’: deze immer stagelopende ambtenaar, die onderaan de hiërarchie van zo’n beetje alles bungelt, maakt een tikfout op haar typemachien. Dat is een probleem: fouten maken, of preciezer: fouten toegeven, is in het dictatoriale regime waarbinnen zij een radartje is, geen optie. Er rest maar één mogelijkheid: alles moet op alles worden gezet om ervoor te zorgen dat deze fout daadwerkelijk heeft plaatsgevonden. Al moet daarvoor een dienstdoende daksoldaat met terugwerkende kracht worden doodverklaard en ene luitenant Kije halsoverkop in het leven worden geroepen.

De dag dat we afspraken dat jij bestaat is de eerste voorstelling van Collectief De Garde, waarvan de artistieke kern bestaat uit de jonge spelers Pleun de Roode, Julia van der Vlugt en Danny Westerweel – alledrie alumni aan de Amsterdamse toneelschool. Voor hun debuut vroegen ze Femke Arnouts om een theaterbewerking te maken van het Russische boek Luitenant Kije (1927) van Joeri Tynjanov, een absurdistische satire over de verstrekkende angst- en zwijgcultuur in de Russische tsarentijd.

De makers legden de link naar het nu door de novelle ook te interpreteren als hedendaagse kantoorparodie, waarin onderbetaalde en onderdrukte ambtenaren verstrikt raken in bureaucratische wetten en regels, en verbaal en fysiek geweld en zelfs seksueel overschrijdend gedrag (weliswaar in wat al te lomp ingestoken scènes) plaatsvindt, en vervolgens wordt verzwegen of geridiculiseerd.

Parallellen met actuele affaires
Daarin echoën vanzelf tal van actuele affaires, van het schandaal rondom kinderopvangtoeslag, de problematische cultuur op de redacties bij DWDD en NOS Sport tot aan de diverse onthullingen in de culturele sector (op de premièredag van deze voorstelling berichtte Het Parool nog uitgebreid over grensoverschrijdend gedrag bij De Nationale Opera; wie dat verslag las voorafgaand aan dit voorstellingsbezoek, ziet onherroepelijk parallellen met de in opspraak geraakte regisseur Andriy Zholdak en de ijdele keizer die in deze voorstelling zijn volk aan zijn grillige wil onderwerpt).

Maar ondanks de toch serieuze associaties die de makers oproepen, blijft De dag dat we afspraken dat jij bestaat eerst en vooral een (k)luchtig ingestoken voorstelling, die via de parodie vooral een grote systematiek laat zien in plaats van dat het zich verdiept in de menselijke psyche die daaronder ligt. De drie spelers grossieren in karikaturaal spel, dat veelal frontaal op de zaal gericht is, waardoor hun breed uitgestreken mimieken ruim baan krijgen. Jessie L’Herminez deed de eindregie en legt opnieuw een uitgesproken gestileerde en vormvaste theatertaal aan de dag, al had je deze hermetische tekst ook wel wat stijlbreuken gegund.

Het grote probleem is dat de belachelijkheid en het absurde karakter van dit werk, al in de behoorlijk onsubtiele openingsscène met de typist volledig vervat zitten. De verwikkelingen in het uur daarop worden hooguit omvangrijker en grotesker, maar ze bieden per saldo geen nieuwe blikrichting meer op het materiaal. Omdat identificatie met de personages categorisch wordt ondermijnd en de voorstelling ook in taal en ritme weinig variatie kent, is De dag dat we afspraken dat jij bestaat uiteindelijk vooral een (te) lange sketch.

Een debuut hoeft niet per se meteen omver te blazen om bestaansrecht te hebben, integendeel: De dag dat we afspraken dat jij bestaat is een theatraal visitekaartje van een groep die met voorliefde voor absurdistisch, beeldend theater het stof van vergeten klassiekers wil blazen. De spelers van Collectief De Garde laten daarbinnen wel degelijk zien dat ze uitstekend uit de voeten kunnen met humorvol fysiek theater. Ik ben onverminderd benieuwd hoe de bevindingen van deze eersteling zich vertalen naar een vervolgproductie.

Foto: Isabel van der Vlugt