De bioscoopeigenaar is paranoïde. Waanbeelden achtervolgen hem. In zijn kleine rode bioscoop ‘de Poolster’ heerst hij als een tiran over zijn dochter Leia en de technicus. Lenin waakt over hen. Zijn grootste vijand is de mega-organisatie Cinemaster, die in handen zou zijn van buitenaardse krachten. Het geheime genootschap der Illuminati bereidt de ondergang van de mens voor. Tekstschrijver Willem de Vlam brengt onder de hoede van Opium voor het Volk een reeks bewerkingen van Molière uit. Dit is de eerste in de reeks Project Homunculus en is getiteld De allesgelover. We herkennen in titelheld Albrecht Molières hoofdpersoon Argan uit De ingebeelde zieke (1673).
Het decor bestaat uit een altmodische, pluchen foyer van een versleten provinciebioscoop. Popcorn, fluwelen gordijnen, wat ordners. Hoofdrolspeler Bart Klever opent met een indrukwekkende monoloog over de complottheorieën die hem achtervolgen. Klever doet dat goed: fysiek, onverhoedse bewegingen, kronkelende terzijdes. Zijn dochter Leia (Markoesa Hamer) probeert hem tot redelijkheid te brengen: deze bioscoop heeft geen toekomst, samenwerking met Cinemaster is geboden. Hamer is de perfecte zorgzame dochter. Ze heeft een bondje gesloten met de technicus Mike (Mitchell Havelaar). Regisseur Paul Knieriem heeft De Vlams tekst alle recht gedaan. Dat is een waardige keuze, maar het blijft onduidelijk welk register de voorstelling bespeelt. Nu eens is het een schrijnende komedie, dan weer een persiflage op films als Terminator 2, The Lord of the Rings en nog meer. De cinematografische kennis van De Vlam is groot en hij brengt die breeduit, inclusief zinnen als ‘de ascensie van de mens’ en ‘Novus Ordine Mundi, cantatione abraracourcix… Trilogium Tolkiniensis Lumos!’
Dochter Leia haalt de vijand in huis, Albrechts vroegere geliefde Antoinette (Trudi Klever), die werkt bij Cinemasters. Verrassende, hilarische en spannende verwikkelingen volgen elkaar op. Albrechts achterdocht en waanbeelden nemen buitenproportionele vormen aan. Hij zendt zelfs videoboodschappen de wereld rond en poseert als terrorist met kalashnikov op zijn eigen YouTube-kanaal. Deze rol vertolkt Klever prachtig: hij bindt zijn trui als een tulband om het hoofd en heeft een onrustige, gejaagde blik in de ogen. Het had een krachtig slot kunnen zijn, maar er volgt nog meer, en nog eens meer. Opeens treden zogenoemde Reptiliërs aan, die als instrumenten van het Licht werkzaam zijn. Antoinette en dochterlief onthullen hun ware aard en tonen handen als een reptielklauw. De regieaanwijzing in de uitgereikte tekst geeft: ‘Wat volgt lijkt wel wat op die totaal mislukte Galadriel-scènes in The Fellowship of the Ring.’ En juist op deze momenten gaat het mis met de voorstelling. De Vlam en Knieriem proppen de voorstelling overvol met beelden uit sciencefiction- en horrorfilms, of een combinatie van dit alles, die het zicht op het hart van de voorstelling enorm in de weg gaan staan.
Bart Klever als Albrecht vecht voor de rechtvaardigheid van zijn bestaan in een wereld die steeds ondoorgrondelijker wordt. Dat is een krachtig gegeven, zelfs een missie van schrijver en regisseur, vergelijkbaar met de visie van regisseur Arie de Mol (Toneelgroep De Appel) die de ‘ploeterende mens in al zijn kleinheid wil tonen’. Maar wat bij De Mol persoonlijk en vaak dichtbij is, krijgt bij De Allesgelover extreme proporties, alsof er geen maat en geen beheersing meer is. Dat is jammer. Het zijn vooral spelers als Bart Klever en Markoesa Hamer die in deze complexe en soms ook fascinerende schijnwereld overtuigend spel bieden; uiteindelijk geloof je als toeschouwer wel in Albrechts paranoia, daar is geen omgevallen videotheek aan verwijzingen voor nodig. Toch, de scène van Klever als YouTube-presentator blijft geniaal. Hierin komen waan en tragiek samen.
Foto: Jochem Jurgens
