Witte letters verschijnen op het zwarte doek achter op het toneel: ‘If dance is not for us, who is us?’ We hadden vast gehoopt dat we daar antwoord op zouden krijgen, staat daarna in beeld. Voordat de Libanese choreograaf Omar Rajeh in Dance is not for us het podium op komt, communiceert hij al met ons via teksten. Hij maakt ons getuige en onderdeel van de voorstelling, zonder direct een antwoord op de vraag prijs te geven.

Dan stapt hij, een man van middelbare leeftijd in een donkerblauwe dunne trui en een beige broek, het toneel op. Rajeh heeft in zijn hand een varen en later trekt hij acht treetjes met tientallen basilicumplanten tevoorschijn, die hij over de dansvloer verspreidt. Die groene, levende blaadjes zijn een contrast met het verder kale podium en het zwarte scherm.

Wanneer de nostalgische muziek van de Libanese zangeres Asmahan heeft plaatsgemaakt voor ritmische trommels (Joss Turnbull en Charbel Haber), begint Rajeh te dansen. Al zijn zijn bewegingen niet vloeiend, maar gespannen en volgen ze lang niet altijd de muziek. Vaak blijft hij hangen in één handeling, zoals snelle armgebaren achter zijn rug of het schrijven in de lucht met één hand.

Slechts een enkele keer lijkt hij echt te dansen, wanneer hij, het ritme volgend, zijn armen meermaals boven zijn hoofd strekt en weer langs zijn lichaam laat vallen, onderwijl kleine stapjes naar voren en achter zettend. Eerder verscheen een verhaal in beeld over hoe hij als tiener naar een groep dansers in de bergen keek, zijn eerste aanraking met dans. Het lijkt alsof hij dat verleden met deze pasjes oproept.

Al zijn bewegingen lijken wel houdingen en gebaren uit zijn leven te representeren, met vooral het gevoel van pijn dat er aan zijn verleden kleeft. Het is alsof Rajeh talloze gebeurtenissen die hem verdriet deden nog ergens opgeslagen heeft in zijn lijf en ze er nu uitkomen in een zwaarmoedig ritueel. Het maakt het pijnlijk om naar de danser te kijken en getuige te zijn van de sporen die het leven op hem achterliet, al blijf je ook nieuwsgierig naar wat hij ons vertellen wil.

Regelmatig verschijnen er zinnen achter hem op het zwarte scherm, zowel in het Arabisch als het Engels. De teksten beschrijven soms wat er op het podium gebeurt of lijken gedachten uit het repetitieproces te reflecteren (‘Enter with a plant’). Vaak refereren ze ook aan het verleden, aan gebeurtenissen of beelden die Rajeh heeft meegemaakt, zoals herinneringen aan zijn persoonlijke leven of aan zijn belevenissen met zijn dansgezelschap Maqamat.

Langzaamaan wordt duidelijk dat er één specifieke gebeurtenis is die als aanleiding diende voor dit stuk: Rajeh had een theater in Beiroet dat moest worden afgebroken in 2019. De reden waarom het Citerne Beirut ophield te bestaan is ongewis, maar het lijkt een van boven opgelegd besluit te zijn dat niet alleen het theater ruïneerde, maar ook Rajeh zelf. Door het wegvallen van Citerne Beirut werd heel Libanon beroofd van een belangrijke plek, lijkt de choreograaf te suggereren, een marginalisatie van essentiële cultuur die hem diep raakt.

Omdat het zo’n persoonlijke geschiedenis is en Rajeh de pijn uit zijn leven op het podium bij zich draagt, doet Dance is not for us soms particulier aan. Toch slaagt Rajeh er ook in te ontroeren, vooral wanneer hij, met plots een goedmoedige glimlach op zijn gezicht, het publiek deelgenoot maakt van het werk – de ‘us’ uit de titel krijgt invulling. Met basilicumlucht rond ons klevend blijkt slechts één uitnodigend, hoopvol gebaar nog van belang.

Foto’s: Elizabeth Pearl