Iedereen kent de beelden van 11 september 2001, toen twee vliegtuigen zich in de Twin Towers in New York stortten. De verhalen van vermiste brandweerlieden en kantoormedewerkers zijn al vaak verteld. Maar de directe gevolgen van de aanslag strekten zich uit tot onder meer een klein Canadees stadje, waar plotseling 7000 reizigers werden ondergebracht. MediaLane vertelt het bijzondere verhaal van deze plek in de hartverwarmende musical Come from Away.

Gander, een rustig stadje op het Canadese eiland Newfoundland, werd op 9/11 gebruikt als uitvalsbasis voor tientallen vliegtuigen die het Amerikaanse luchtruim niet meer mochten betreden. Zo geschiedde het dat de populatie van het dorpje voor een paar dagen bijna verdubbelde. Canadese schrijvers Irene Sankoff en David Hein gingen op zoek naar verhalen van de passagiers en de plaatselijke inwoners, die vaak met naam en toenaam in de musical werden geschreven. Come from Away werd een hitmusical in Canada, waarna ook succes op Broadway in 2017 volgde. MediaLane brengt de musical voor het eerst naar Nederland, in regie van Antoine Uitdehaag.

In de casting en de spelregie van Uitdehaag is goed te zien dat de personages op bestaande personen gebaseerd zijn, ieder personage wordt menselijk en naturel neergezet. Elke acteur uit het ensemble speelt zowel een Newfoundlander als een ‘vreemde van ver’, een passagier van een van de gestrande vliegtuigen. De Newfoundlanders, die zichzelf ‘eilanders’ noemen en zichzelf vooral zien als deel van een hechte gemeenschap, staan tegenover de bij elkaar geraapte hoop aan – vaak individualistisch ingestelde – nieuwkomers van allerlei verschillende nationaliteiten. Vooral Willemijn Verkaik, die wisselt tussen de meisjesachtige Annette en doorgewinterde gezagvoerder Beverley, laat met slechts subtiele mimiek kundig twee enorm verschillende personages zien.

Come from Away is echt een ensemblestuk, wat perfect past in een verhaal dat gaat over het bundelen van krachten. De cast vormt een krachtige eenheid, die sterk is in samenzang en veel gezamenlijk spelplezier uitstraalt. De spelers worden ondersteund door een klein orkest, dat onder leiding van Rosite van der Woude in het houten decor zit. Met folkloristische evenementen op onder andere viool en accordeon zetten zij de gemoedelijke eilandsfeer op Gander nog meer aan. Het is mooi om te zien dat de muzikanten zich niet onopvallend opstellen, maar meeswingen met de muziek. Tijdens het feestelijke nummer Screech in stappen twee muzikanten uit hun omlijsting het podium op en stelen ze de show met hun aanstekelijke plezier.

De vertaling van de jonge Danny Westerweel loopt over het algemeen goed, met een paar haken en ogen. Vooral in de grote uitpakker Me and the sky, overigens met veel kracht en emotie gezongen door een ijzersterke Verkaik, zitten een paar opmerkelijke vertaalkeuzes. Het oorspronkelijke ‘Me and the sky’ wordt vertaald naar ‘Mijn vlucht door de lucht’, wat zorgt voor een onnodige extra rijm en een dubbelzinnigheid die niet bij de thematiek van het nummer past.

Er is nog een element aan Come from Away dat zich helaas niet laat vertalen naar het Nederlands. In de Engelstalige versie steken alle verschillende Engelse accenten tegen elkaar af. De Newfoundlanders zijn direct te herkennen aan hun plat Canadees. Een Britse en een Texaanse passagier beginnen een onverwachte romance, waarbij hun taalgebruik het verschil tussen hun twee werelden nog duidelijker maakt. In de Nederlandse uitvoering valt dit element weg, waardoor je minder automatisch geconfronteerd wordt met de grote diversiteit aan mensen en afkomsten in het verhaal. Dit komt echter wel mooi naar voren in ‘Prayer’, een mooi gebedslied waarin gebeden in verschillende talen door elkaar heen worden gezongen.

De viering van diversiteit ligt er soms wel heel dik bovenop, en soms vergeet je even dat dit een musical is over de terroristische aanslagen op 9/11. Er wordt echter ook ruimte gegeven aan de nare verhalen. Daarbij is het sterk dat niet alleen de verliezen van de dag zelf, zoals de vermiste brandweerlieden, worden benoemd, maar ook de grotere gevolgen van de aanslag. In een situatie waar iedereen elkaar steunt en verschillen worden gevierd, is het extra pijnlijk dat het Egyptische personage Ali, een integere moslim gespeeld door Frank van Hengel, met de nek wordt aangekeken.

De urgentie van een verhaal over naastenliefde in crisistijd is voelbaar. Het hele publiek weet inmiddels hoe het voelt om vast te zitten in een noodsituatie waarvan niemand weet hoe lang het gaat duren en wat de uitkomst zal zijn. Bovendien zijn de beelden van geïmproviseerde slaapplaatsen in gymzalen en inzamelingsacties voor kleding en tandenborstels ook bekend van de vluchtelingencrisis, waarbij mensen vaak met veel minder warmte worden ontvangen. Het is daarom soms moeilijk te geloven hoe extreem gastvrij en vriendelijk de Newfoundlanders zijn, maar het klopt met de herinneringen van de mensen die het hebben meegemaakt in 2001. Het is zó’n hoopvol voorbeeld dat je bijna niet de zaal uit kunt lopen zonder inspiratie om de mensen om je heen te helpen.

Come from Away is een feel-goodmusical in hart en nieren. Niet omdat pijn uit de weg wordt gegaan, maar juist omdat de pijn wordt beantwoord met een hele stroom liefde.

Foto: Roy Beusker & Annemieke van der Togt