Collection of gaat over het immense foto-archief dat Coen Ramaer, werkzaam bij Philips, achterliet bij zijn recente overlijden. Zijn zoon, onderzoeksjournalist en theaterrecensent Joost Ramaer, vroeg de Poolse theatermakers ‘iets te doen’ met deze collectie van 6500 foto’s. 

Janek Turkowski staat links op het podium, naast de laptop; Iwona Nowacka zit rechts op een hoge kruk en haar bewegingen bestaan uit het rijgen met naald en draad door een wit stuk textiel. Ze borduurt. Hoe statisch ook, haar bijdrage had wel iets van spanning, was het ironie?

We zien in een nogal bibberig opgenomen video een volgeladen auto, naderhand staan de eindeloze rijen diadozen opgesteld in een opslagruimte. Drie dagen lang hebben Joost Ramaer en de Poolse makers de dia’s bekeken; Joost vertelt over zijn vader en diens passie voor fotografie.

Vader Coen heeft familiebanden op Java en Nowacka belooft ons dus ook fotografie uit het koloniale en post-koloniale tijdperk. Ze heeft daartoe een mooie, boeiende ingang gevonden: haar geboorteland Polen had aanvankelijk nooit kolonies, werd door naburige oppermachten als Rusland alleen maar gekoloniseerd. En ja, meteen na de onafhankelijkheid van Polen wilde Polen ook kolonies, want daarop had het land recht. Nowacka vertelt prachtig over hoe zij opgroeide zonder verzamelingen, behalve wat wikkels van westers snoepgoed. Haar familie besloot alle archiefmateriaal weg te gooien. Haar verleden is dus weggewist. Haar aandeel is zonder meer indrukwekkend.

Eerder heeft Turkowski wat foto’s getoond uit de Ramaer-collectie, vooral van Aziatische schalen. Ook hij gebruikt de foto’s voor enkele persoonlijk statements, zoals zijn bezoek aan de grotten van Lascaux in Zuid-Frankrijk, omdat hij geïntrigeerd raakt door de betekenis van deze eeuwenoude afbeeldingen. Tot zover heeft Collection of nog enige zin en structuur, hoewel Turkowski in zijn voordracht niet bepaald boeiend is. Gelijkmatig van toon verhaalt hij wat, zonder samenhang. Opeens bezoekt hij in Zuid-Frankrijk een oosterse dansmeester die hem bewegingstaal leert, maar wat erover wordt beweerd, zijn clichés van aandacht voor de stappen die je zet, de afwikkeling van je voet etc. Turkowski ziet lijnen in stenen en als je die lijnen goed aanscherpt, ontstaan er figuren. Een mosselschelp bijvoorbeeld is een ragfijn spel van parallelle lijnen.

Daarna komt een Indonesische kunstenaar lang aan het woord, langer dan de hele aandacht eerder voor de Ramaer-foto’s, die allang uit het zicht zijn verdwenen. Hij verhaalt, op zich intrigerend, over de betekenis van voorwerpen in de Javaanse tradities, bijvoorbeeld over geesten (phantoms). Zijn referaat grijpt terug op een vitrine in Museum Naturalis in Leiden, waar de oudste stenen zich bevinden die de homo erectus symboliseren.

Gaandeweg het uurtje van de statische performance wordt het steeds onduidelijker wat het duo beoogt. Nowacka heeft geen tekst meer, terwijl haar bijdrage uit het begin verreweg het meest interessant is. Van de Ramaer-foto’s van toen uit koloniaal Indonesië krijgen we niets te zien, zodat je als toeschouwer geen link kunt leggen tussen heden en verleden.

De belofte dat de voorstelling zou gaan over wat je ‘allemaal kunt vinden in een doos familiefoto’s in een Amsterdamse woning’ en dat we meegenomen worden naar ‘kamers waar werd beslist over de toekomstige wereldorde, en naar kleine afgelegen dorpen aan de andere kant van de wereld’, zoals SPRING beschrijft in de folder, wordt op geen enkele manier waargemaakt en klinkt hoogdravend waar je als publiek eigenlijk niets krijgt.

Geen ontroering, geen bijzonder observatie, geen interessante gedachtengang over de kunst van het verzamelen, niks over de aanleiding van de uitvoering namelijk de ruim zesduizend foto’s die de basis zou moeten vormen van Collection of. Het was een deceptie. Temeer daar het geheel ook structuurloos was: presentator van het dia-avondje Turkowski knoopte wat beelden en verhaaltjes aan elkaar, dat was het.

Foto: Spring