Niet kunnen kiezen tussen twee mogelijkheden. Descartes schreef al: ik twijfel, dus ik denk, dus ik ben. In Cock is hoofdpersonage John (Daniel Cornelissen) de vleesgeworden definitie van de pathologische twijfel. Zijn besluiteloosheid leidt van een slagveld van verdriet en onbegrip in zijn omgeving tot volslagen immobiliteit bij zichzelf. Resultaat is een sterke anatomie van de twijfel.

Het toneelstuk Cock (2009) van toneelschrijver Mike Bartlett, volgt de protagonist John, die stukje bij beetje zijn eigen antagonist blijkt. John is al zeven jaar met een man (Sander Plukaard), maar hij komt erachter dat ze ‘fundamenteel’ van elkaar verschillen. Het stuk ging gisteren in première bij Theater Oostpool.

Aanvankelijk zien we de ruzies naar aanloop van de breuk tussen de twee mannen. In een sequentie van korte, aaneengeschakelde huiskamerscènes, in een van attributen en rekwisieten gestript toneelbeeld, bevragen ze hun relatie. Het heeft bijna iets voyeuristisch, hoe lekker deze scènes wegkijken. En dan komt de aap uit de mouw. John onthult dat hij verliefd is geworden. Op een vrouw.

Dan volgt de tweede ronde van dit hanengevecht. Plukaard pakt lekker uit met zijn dynamische, onbeheerste en cynische spel van een man die hoort dat zijn vriend een pauze in wil lassen. Met zijn handgebaartjes en overdreven intonaties heeft hij de lachers op zijn hand. Knap is hoe inzichtelijk wordt dat hij een masker opzet van de geestige partner, terwijl hij van binnen kapot gaat aan Johns escapade.

Dan verschuift het toneel; we gaan terug in de tijd. Op weg naar werk ontmoet John een vrouw (Joy Delima), die in hem geïnteresseerd blijkt. Aanvankelijk overheerst het ongemak, maar de twee besluiten na lange gesprekken op een bankje om met elkaar naar bed gegaan. De seks volgt buiten het zicht van het publiek. Beschreven in opmerkelijke eenvoud en met subtiele humor (‘Ik dacht altijd dat er meer haar zou zijn’ en ‘Oh, dus rondjes zijn goed?’), beleeft John zijn eerste intieme ervaring met een vrouw.

Van zowel de vrouw, als zijn vriend wordt John geacht te kiezen. Als een echte Emma Dilemma probeert hij beiden tevreden te houden, maar faalt in zijn egoïstische aarzelingen. Daarbij is Cock een schoolvoorbeeld van de techniek ‘hoe maak ik het de personages zo moeilijk mogelijk?’ Zo staat op een gegeven moment de vader van Johns vriend (Peter Blok) voor de deur. Hij wil de verwarde John weer op het juiste pad brengen. Het stuk blijft weg van een traditioneel conflict tussen mannen en vrouwen en neigt meer naar een gladiatorengevecht waarin de personages worden geconfronteerd met hun diepste gevoelens over seksuele geaardheid.

De tekst (in vertaling van Han van Wieringen) is het hoogtepunt van de avond. De dialogen zijn treffend in hun eenvoud, en barsten van de gevoelige en bijtende humor. Zodra John, zijn vriend en zijn vrouwelijke vlam samen in één kamer worden gezet, ontsteekt er een vuurwerk aan emoties.

Char Li Chung laat zijn acteurs floreren en bewijst daarmee zijn talent voor het regisseren van teksttoneel. Cornelissen raakt ontroerend verstrikt in besluiteloosheid, Plukaard schittert in zijn waanzinnige momenten, Delima excelleert in dictie, stil spel en tekstbeheersing en Blok zet gewiekst de boomer neer die vecht voor zijn zoon in een wereld die voor hem misschien te veel verandert.

Dit alles in een slim vormgegeven blauwe kijkdoos (ontwerp: Roos Veenkamp). Cock is een studie van een man die zich niet in een hokje wil plaatsen. Zo worden de grenzen van zelfdefinitie en passieve besluiteloosheid verkend, in een zoektocht naar identiteit met alleen maar verliezers.

Foto: Kurt van der Elst

Lees ook de toneeltekstbespreking van Cock van Mike Bartlett in ons dossier DeClaus Theatertekstkritieken.