De rij voor het betreden van de theaterzaal wordt tegengehouden door de mannen van PIPS:Lab. Met veel bombarie kiezen zij een piloot en twee copiloten uit de toeschouwers. De rest van de bezoekers ondergaan een scan voordat ze naar binnen mogen. De sfeer is een vreemde mengeling tussen de wachtrij van een festival en de […]
Een wolk die een liefdesboodschap brengt, dwars over India heen naar de Himalaya: dat is het prachtige idee achter het lyrische gedicht Meghaduta (ca. 5de eeuw) van de Sanskrietdichter Kalidasa, die ook wel de Indiase Shakespeare wordt genoemd. In theater Korzo in Den Haag komt het gedicht tot leven, in de voorstelling Cloud Messenger. De grote productie is een samenwerking tussen de Haagse Stichting Klapstuk en het Indiaas-Nederlandse koor en makerscollectief Zangam. Westerse en Indiase muziek en dans komen samen.
In het gedicht is de natuurgeest, een yaksa, verbannen door zijn god Kubera. Hij mist zijn geliefde en vraagt een wolk weg te zweven naar de Himalaya, waar zijn vrouw op hem wacht. De wolk is als de postillon d’amour. In de visie van dichter Kalidasa verbinden wolken mensen met elkaar. Deze symboliek vertaalt zich in de voorstelling door de verbinding tussen Europese en Indiase muziekvormen, geïnspireerd door het gedicht.
Dirigent Gijs Kramers leidt musici van het New European Ensemble met composities van Boudewijn Ruigrok (van Klapstuk) en Samhita Mundkur (van Zangam). Naast westerse muziekinstrumenten klinken ook de tabla (een Hindoestaans ritmisch begeleidingsinstrument) en de sarangi (snaarinstrument). Die combinatie is zonder meer bijzonder: Ruigrok en Mundkur weten hun muziek vloeiend en vanzelfsprekend op elkaar aan te laten sluiten. Cello klinkt naast tabla; fluit, piano, hobo, fagot en klarinet verweven hun klanken met de sarangi. Daar komt de zang nog bij door Theaterkoor Dario Fo en Zangam.
En de dans natuurlijk. De choreografie van Gauri Sharma Tripathi en Leo Spreksel heeft een dynamisch-ritmische vorm, waarbij het accent ligt op de Indiase klassieke en hedendaagse dansvormen. Handgebaren en handstanden spelen daarbij een cruciale rol, evenals blikrichting en sierlijke bewegingen.
De natuurgeest doolt rond en wordt begeleid en omringd door de dansers die telkens een haag of scheiding opwerpen tussen hem en zijn geliefde. In de regie van Wilma Sekrève (Klapstuk) is Cloud Messenger qua beeld abstract; er wordt geen wolk getoond bijvoorbeeld, wel stromen ijle, nauwelijks zichtbare rookslierten over het podium. Witte, langwerpige doeken van fijne stof waarmee de dansers heen en weer zwaaien duiden op de wolken; het zijn als zwevende, zijdeachtige sluiers.
Je zou Cloud Messenger als een groots theatraal epos kunnen zien over de onmogelijkheid én schoonheid van de liefde. Het is niet de eerste keer dat het stuk werd opgevoerd, eerder al in November Music op compositie van Fred Momotenko en een choreografie van Hans Tuerlings. De abstractie waarvoor het artistieke team kiest, heeft ook een nadeel: een boventiteling ontbreekt, dus wie het Sanskriet van het oorspronkelijke gedicht niet machtig is die mist de aansluiting van tekst bij beeld, kortom, die mist de bedoelde synthese van Indiase en westerse kunst. De toegankelijkheid had verhoogd kunnen worden met projectie van de tekst.
Korzo heeft wel het libretto (vert. Evert Schneider) beschikbaar gesteld, maar tijdens de voorstelling meelezen kan niet. Het is een bijzondere tekst, vooral de passage waarin de natuurgeest de wolk belooft welke pracht hij onderweg naar zijn geliefde zal tegenkomen is superieur, zoals deze: ‘Een gunstige wind zal u steeds zachtjes voortblazen. (-) In formatie vliegende kraanvogels, vol vreugde in verwachting van het moment van uw bevruchting, begeleiden u in de lucht. U zult er schitterend uitzien.’
Het beste is de uitvoering te ondergaan, geheel en al te kijken en te luisteren naar wat getoond en gemusiceerd wordt. De ritmiek van de raga (een Indiase improvisatievorm) is daarbij opzwepend voor de zeven dansers, die veelal in samenspel optreden. Ondanks het ontbreken van het gedicht zelf, wat erg jammer is, krijg je als toeschouwer toch een krachtige en sterke ervaring mee van het gemis van zijn geliefde, waaraan de hoofdpersoon bloot staat. Maar het is niet alleen deze yaksa die leeft in gemis, ook zijn vrouw wacht op zijn terugkeer. Zonder elkaar voelt de vrouw zich ‘ellendig’ en is ze als als ‘een lotus beschadigd door de kou van de winter’. De witte winter en de witte wolken komen mooi samen in de smetteloze zijden doeken, die als een treffend rekwisiet functioneren.
Foto: Emi Barendse
