De doordringende kerrielucht en de Indiase straatgeluiden doen de gevoelstemperatuur als vanzelf oplopen in de Palonizaal van Theater Bellevue. Calcutta, vastenavond de tweede lunchtheatertekst van Robert Alberdingk Thijm laat ons westerlingen in de spiegel kijken.

In Calcutta, vastenavond draait het vooral om Kick (Kees Hulst). Hij werkte als piloot bij de KLM tot hij om nog onduidelijke redenen weg moest, maar hij heeft de stoere zonnebril nog, en praat nog over ‘kist’ en ‘miles’. Hij zit in een rolstoel, want lopen, tja dat gaat niet meer. Een slopende ziekte waarschijnlijk want het ‘tintelt ook al in zijn vingers’. Hij is in Calcutta met zijn vrouw Wies en zijn middelbare zus, die gewoon Zus heet. Voor het eerst buiten haar Brabantse dorp Keverdijk, en nog niet bekomen van de cultuurshock. Die geur, de arme kinderen op straat, ze ziet het met afgrijzen aan.

Kick en Wies (Elsie de Brauw) relativeren het onrecht maar al te graag: die kinderen verdienen juist goed en snijden zichzelf een oor af om meer bedelgeld te scoren. Zij kunnen het weten, ze zijn mensen van de wereld en houden die mythes graag in stand, om hun eigen feestje niet te verpesten. Ze zijn hier naartoe gekomen om hun afbrokkelende huwelijk nieuw leven in te blazen. Als dokter Shranreshpur straks met haar klaar zal zijn, heeft Wies een ander gezicht, dat van een twaalfjarig meisje. Dat vindt haar man aantrekkelijker dan het gezicht waar ze steeds meer haar moeder in herkent, en Kick is nu eenmaal niet getrouwd met haar moeder, maar met haar. Al sinds ze een tiener was, zijn ze samen. En nu samen in dat Indiase hotel. Op ‘dikke dinsdag’, zoals ze dat in Keverdijk nog altijd noemen. Vastenavond.

Calcutta, vastenavond is de tweede toneeltekst van Robert Alberdingk Thijm, die we vooral kennen als gelauwerd scenarioschrijver voor tv (Dunya en Desie, A’dam-E.v.a, De Daltons). Het geslaagde Motregenvariaties, ook een Bellevue Lunchtheatervoorstelling, schreef hij op verzoek van Ria Eimers en Olga Zuiderhoek, dit keer kwam het verzoek van Eimers en Elsie de Brauw. Die wilden aanvankelijk een stuk over hun moeders, maar Calcutta, vastenavond gaat over veel meer: over familieverhoudingen én over medisch toerisme én over hoe we ten koste van alles ons geluk willen bereiken, zo nodig over de rug van armere wereldburgers, groot en ook klein. Bijna te veel voor een lunchuur. Dat is het ook: een goede vijf kwartier duurt Calcutta, vastenavond. Alberdingk Thijm lijkt de grenzen alvast wat op te rekken als opmaat naar het langere stuk dat hij voor Toneelgroep Oostpool gaat maken.

Maar het zijn wel een amusante vijf kwartier. De dialogen zijn met vaart geschreven en de vormgeving is prachtig in zijn eenvoud. Alles speelt zich af op een klein draaitoneel (Katrin Bombe) dat in drie taartpunten is verdeeld, de twee hotelkamers met airco, minibar en groezelig bed en een lobbyachtige ruimte. Met deuren in het decor, zoals je verwacht bij een klucht. De Indiase straatgeluiden maken het plaatje compleet. Het draaitoneel lijkt af en toe wel op een draaimolen. De drie personages zitten elkaar in die beperkte ruimte behoorlijk op de lip, wat leidt tot uitbarstingen en irritaties die herkenbaar zijn binnen elke familie.

Marisa van Eyle moest op het laatste moment Ria Eimers vervangen en dat doet ze geweldig. Ze kan goed uit de voeten met het drooogkomische, moederlijke karakter van Zus, die zich in haar provinciale bloemetjesjurk ontwikkelt tot een ontwikkelingswerker in de dop. Ze ziet meer van Calcutta dan schoonzus Wies. Die moet nuchter en schoon blijven voor de aanstaande operatie. Hilarisch is de scène waarin Wies en Kick aan het ontbijt zitten en het kleine tafeltje denkbeeldig vol staat met allerhande lokale specialiteiten die Kick maar wat graag opsomt en proeft. Wies houdt het bij een kopje thee, Zus neemt wel van alles maar alleen om aan die arme mensen buiten te geven.

Het personage van De Brauw is een wat flets karakter, meer ‘de vrouw van’ dan een zelfstandig opererende dame. Alberdingk Thijm en regisseur Warre Simons (haar zoon) geven haar niet veel in handen om er meer kleur aan te geven. De aandacht gaat daardoor toch meer naar ex-piloot Kick, en dat is geen straf. Hulst speelt hem met verve en maakt er een geroutineerde reiziger en naar het schijnt liefhebbende echtgenoot van, maar wel een pure egoïst, voorzien van een kort lontje en behept met een geheim. Dat geheim zorgt ervoor dat de voorstelling een vreemde wending neemt, die je bepaald niet ziet aankomen. Ietwat grotesk is het allemaal wel, komisch maar met een grimmige ondertoon.

Foto: Ben van Duin