PS|Theater is een typisch stadsgezelschap: voor iedere voorstelling doet de groep onderzoek naar inwoners van Leiden. Dit keer is dat het verhaal van de onzichtbare inwoners, de uitgeprocedeerde asielzoekers in de bed-bad-broodopvang. De theatermakers bezochten de opvang verschillende keren en schepten uit de verhalen van de bewoners één personage: de Irakese Reda. In Blind Spot proberen ze een weg te vinden in de wirwar die de asielprocedure behelst.

Acteurs Tijs Huys, Mahfoud Mokaddem en Rian Evers vertellen het verhaal, begeleid door muzikant Ralf Gerritse. De opzet is als een podcast: telefoontjes en live gesprekken worden afgewisseld met het uitspelen van de betrokken rollen, daar tussendoor klinken poëtische liedjes (mooi gezongen door Evers) met dikke beats. De groep leert Reda kennen door een fietsongeluk, waarbij hij angstig is om in aanraking te komen met instanties. Hij blijkt illegaal in Nederland te zijn, zijn asielaanvraag is al vier maanden voor het incident afgewezen.

Er volgen bezoeken aan de bed-bad-broodopvang en pogingen om de mislukte asielaanvraag van Reda te doorgronden. Al snel praten ze over hem als een nieuwe vriend, maar hoe het contact met Reda zich van een toevallige ontmoeting heeft uitgemond in een vriendschap, is niet helemaal duidelijk. Er mist in de vertelling nog een bepaalde gevoelige kant, van de liefde die de theatermakers voor Reda voelen en andersom. Blijven ze hem steeds opzoeken omdat ze een klik met hem hebben (en zo ja, waar zit die klik dan in?) of willen ze toch vooral een goede daad doen?

Gedurende de hele voorstelling knaagt het gevoel dat de drie personages zichzelf vooral willen neerzetten als barmhartige Samaritanen, door blindelings de beslissing van de IND te wantrouwen en één uitgeprocedeerde vluchteling te redden. Auteur Eva Maria de Wit had meer aandacht kunnen schenken aan de situatie in de bed-bad-broodopvang, de andere vluchtelingen die er zitten en de mening van Reda. Nu ligt de focus vooral op de liefdadigheid van drie acteurs, die in eerste instantie zonder kritische vragen direct besluiten dat Reda niet weggestuurd mag worden.

PS|Theater heeft goede research gedaan naar de asielprocedure. Door het stuk heen gaan ze langs alle mogelijkheden om uitgeprocedeerde asielzoekers toch te laten blijven: een novum waardoor je opnieuw asiel kunt aanvragen, een buitenschuldprocedure. Voor alle mogelijkheden blijkt het nodig om de waarheid met een korrel zout te nemen. Zo zou Reda kunnen doen alsof hij homo is of bekeerd is tot het christendom. Het wordt spannend wanneer de vriendengroep steeds verder uit elkaar drijft, wanneer er steeds meer ethische vraagtekens bij het plan worden gesteld. In welke gevallen is het geoorloofd om je tegen de wet te keren? En waarom wel voor deze ene man, en niet voor alle anderen?

Zo komt er langzaam een omslagpunt, waarbij het personage van Evers Reda steeds radicaler wil beschermen, terwijl de andere twee zijn vluchtverhaal steeds meer in twijfel trekken. Wat als de IND gelijk had om zijn aanvraag af te keuren? Hier weet PS|Theater de kern van de discussie toch nog te raken, door vragen te stellen die tegen alle menselijke instincten in gaan, maar omtrent het vluchtelingenprobleem toch gesteld moeten worden, zoals ‘Hoe beoordeel je als buitenstaander of een situatie erg genoeg om ervan te vluchten?’

Al met al worden in Blind Spot relevante thema’s aangeraakt en is het idee om Leidenaren te wijzen op de onzichtbare medebewoners van hun stad zeker nobel. Het duurt echter te lang voordat er scheurtjes komen in het wereldbeeld dat regisseur Pepijn Smit en de andere makers neerzetten, terwijl juist die scheurtjes zorgen voor interessant denk- en discussiemateriaal.

Het is mooi en hoopvol dat zowel op het podium als in de zaal veel sympathie voor mensen zoals Reda te voelen is, maar het is te makkelijk om Reda neer te zetten als iemand die gered moet worden, en de IND als onmenselijke instelling. De opbouw van Blind Spot had dus sneller naar het omslagpunt toe mogen werken. Daar weet Smit toch een interessante kwestie aan te kaarten, doordat de drie vrienden allemaal een andere kant van de discussie belichten en daar uiteindelijk zó in verzanden dat ze Reda’s eigen mening uit het oog verliezen.

Naar het einde toe blijven er helaas wat losse eindjes liggen. Zo regelt Huys een woonplaats voor Reda in een woongroep, maar dit wordt met één zin weer weggevaagd. Bovendien neigt de voorstelling aan het einde toch weer naar een klopje op eigen schouder van de makers: de voorstelling impliceert dat de ontmoetingen met de inwoners puur uit toeval en vriendschap zijn ontstaan, en dat Reda zelf heeft gesuggereerd om een voorstelling te maken over zijn verhaal.

Dat was niet nodig geweest: ook als PS|Theater dit soort verhalen uit eigen interesse voor voorstellingsmateriaal opzoekt, lijkt me dat een goede zaak. Zeker nu blijkt dat de bed-bad-broodopvang in Leiden binnenkort moet sluiten, is het goed om stadsgenoten bewust te maken van het feit dat er altijd mensen in de stad zullen rondlopen die wat extra hulp of aandacht kunnen gebruiken.

Foto: Ben van Duin