Drie jaar geleden presenteerde componist Michel van der Aa zijn eerste 3d-opera (Sunken Garden) op het Holland Festival. Het nettoresultaat was destijds even geniaal als oppervlakkig. Dat Van der Aa, die inmiddels zes opera’s op zijn naam heeft staan, het genre inmiddels flink heeft doorontwikkeld bleek bij de première van Blank Out in het Opera Forward Festival. Blank Out is meer dan een technisch hoogstandje. Het is een fascinerende mengeling van film, muziek en acteerwerk.
Het blijft een rare beleving om met zo’n 3d-brilletje op je neus bij een opera te zitten, maar Blank Out, geschreven in opdracht van De Nationale Opera, is zo knap geconstrueerd dat je halverwege vergeet dat je naar een 3d-opera zit te kijken. Film, muziek, acteerwerk: alles vloeit naadloos in elkaar over. Blank Out mag dan ook met recht een echte opera worden genoemd, al staat er maar één zangeres op het podium, klinken de prachtige stemmen van het Nederlands Kamerkoor op een soundtrack en zingt de bariton slechts op film. Het is een soort opera à la Harry Potter. Pure tovenarij: een sopraan zingt een duet met zichzelf en met een bariton die niet eens fysiek op het podium aanwezig is.
Blank Out is gebaseerd op het boek van de Zuid-Afrikaanse schrijfster Ingrid Jonker over een moeder en een zoon die in de jaren zeventig een traumatische gebeurtenis meemaakten en dat verhaal proberen te reconstrueren. De vrouw herinnert zich de verdrinkingsdood van haar zevenjarige zoontje, de man herinnert zich hoe zijn moeder verdronk bij een poging om hem te redden. Die twee werkelijkheden gaan tijdens de voorstelling voortdurend met elkaar in dialoog en geven de opera gelaagdheid.
We zien beelden van een desolaat landschap, rietkragen, slootjes en een huisje aan de dijk (opgenomen met een drone en 3d-camera) en ondertussen bouwt de sopraan op het podium aan haar eigen huisje, terwijl ze zichzelf filmt. Zo creëert Van der Aa spanning tussen de fysieke en de digitale werkelijkheid en onderzoekt hij op inventieve wijze allerlei vormen van interactie. Wat je hoort en wat je ziet heeft een enorme poëtische en suggestieve kracht, maar het kent ook een hoge abstractiegraad. Dat maakt Blank Out soms moeilijk benaderbaar. Je bent als toeschouwer voortdurend bezig om alle beelden en geluiden betekenis te geven.
Dat heeft echter wel een zekere afstandelijkheid tot gevolg. Een euvel dat ruimschoots wordt gecompenseerd door de intrigerende Van der Aa-sound: een caleidoscopische mengelmoes van soms bijna gregoriaans aandoende vocale muziek, popmuziek en geluiden zoals tikkende stenen en knisperend grind. Van der Aa schreef een prachtige, kleurrijke partituur die door de zangers van het Nederlands Kamerkoor en de twee solisten (Mish Persson en Roderick Williams) op sublieme wijze werd uitgevoerd.
Foto: Marco Borggreve
