De vrolijke theatersatires van het Berlijnse gezelschap Andcompany & Co zijn sociaal politiek geëngageerd en geven altijd kritisch commentaar op Europese aangelegenheden. Black Bismarck is opnieuw een samenwerking tussen het gezelschap en de Vlaamse-Nederlandse regisseur Joachim Robbrecht en zet het koloniale verleden van Duitsland centraal.

Black Bismarck neemt ons mee naar een stukje Duitse geschiedenis, waar we in Nederland minder mee bekend zijn. De geschiedenis van ver voor de Eerste en Tweede Wereldoorlog, toen de Pruisische Otto van Bismarck de Duitse eenwording begeleidde en zichzelf benoemde tot rijkskanselier. Honderden monumenten vertegenwoordigen nog steeds zijn heerschappij van destijds, zo ook de honderdtweeënveertig torens die tijdens de voorstelling in steeds sneller tempo de revue passeren op het grote videoscherm. Maar Black Bismark zoomt vooral in op Bismarcks aandeel in de kolonisatie van Afrika, in het bijzonder het zeer onderbelichte Berlijnse congres van 1884 waarin Afrika ‘eerlijk’ verdeeld werd onder de Europese grootmachten.

Namibië, Kameroen, Togo, Burundi, Rwanda, delen van Tanzania en Kenia, van Tsjaad – aan het eind van de negentiende eeuw had Duitsland heel wat Afrikaanse koloniën in bezit. Lang duurde het niet, Duitsland moest zijn macht in Afrika opgeven bij het verdrag van Versailles in 1919. In Black Bismarck gaat Andcompany op zoek naar de koloniale sporen, die onder meer gevonden worden in diverse straatnamen van het Berlijnse Wedding, opgeschmuckte Afrikaanse nepdorpen en een volkstuin met de naam ‘Dauerkolonie Togo’. Metrostation Möhrenstrasse wordt gekscherend omgedoopt tot  Morenstrasse.

Geestig videomateriaal met documentaire inslag wordt afgewisseld met poëtische teksten en beelden. Zo spreken de acteurs, een mix van Andcompanyleden (inclusief  acterend regisseur Robbrechts) en Afro-Duitse en Vlaamse acteurs van het ‘Es’, het wit – het witte niets, de witte leegte, het witte monster, het witte spook en het witte onheil. Zo af en toe wordt dat akelige ‘wit’ ook geconcretiseerd in de vorm van het blote lijf van Robbrecht, het witte projectiescherm, het licht op het publiek of een witte opblaaspop. Het is geestig hoe Andcompany hier rollen omdraait en ons op vrolijke wijze confronteert met een heuse blinde ‘witte’ vlek. Voor sommige issues moeten we op de hoogte zijn van de Duitse context, al weten we allemaal dat ook de blackface in het Nederlandse theater ter discussie stond, en in het verlengde ligt van de recente zwartepietdiscussie.

Treffend is de boog die Black Bismarck ten slotte maakt naar Merkels voordracht tijdens het Afrika Congres van de CDU in 2009. Die geeft nog maar eens aan dat er, als het gaat om hoe wit er wordt gedacht, niet zo heel veel is veranderd sinds Bismarcks conferentie in 1884. Andcompany brengt het allemaal treffend over het voetlicht in een quasi rommelige, carnavaleske voorstelling waarin beelden, teksten, objecten en maskers voor zich spreken.

Foto: Barbara Braun